مستند «مهین» به کارگردانی محمدحسین حیدری و تهیه کنندگی مهدی مطهر به بررسی شخصیت پیچیدهی «مهین قدیری» اولین قاتل سریالی زن ایران میپردازد.
محمدحسین حیدری، اولین قاتل سریالی زن را سوژه ساخت مستندی جنایی قرار داده است. از آنجا که قتلهای سریالی بیش از هر جرم دیگری وجدان جمعی را جریحهدار خواهد کرد، پرداخت مستندگونه به چنین سوژهای به سان راه رفتن بر لبه تیغ است.
قتلهای سریالی به عنوان یکی از پدیدههای اجتماعی از جمله خشنترین جرایم و ناهنجاریهای اجتماعیاند. اینگونه قتلها به جهت فردی و اجتماعی و البته امنیتی و پلیسی از مهمترین جرایم ناامن کننده جامعه نیز محسوب میشوند.
سالهاست زنان در درجه نخست و کودکان در درجه دوم، به عنوان اصلیترین قربانیان قتلهای سریالی بوده و هستند. تاثیر مخرب این گونه جرایم، بسیار گسترده و در عین حال بسیار طولانی مدت است. گاه خاطره ناگوار و آزاردهنده یک قتل سریالی تا سالیان دراز وجدان جمعی را جریحهدار مینماید. به دنبال هر جنایت سریالی، موجی از ترس و وحشت در منطقه جغرافیایی قتل به وجود میآید. بنابراین در جایی که کارشناسان جنایی، روانشناسان، جامعهشناسان و جرمشناسان به تجزیه و تحلیل این پدیده میپردازند، چگونگی پرداخت یک فیلمساز بیش از پیش دارای اهمیت خواهد بود.
سالها قبل مستند گزارشی ضعیفی به نام «و عنکبوت آمد» درباره سعید حنایی قاتل سریالی زنان خیابانی در مشهد ساخته شد اما در مستند مهین با شکلی وفادارانهتر به عناصر فیلمیک در پرداختن به قاتلی سریالی مواجهایم. فیلم تا حدود دقیقه ۳۰ با دو بخش روایت خود را پیش میبرد. روایت راوی که پرده از جنایتی هولناک بر میدارد. این بخش با تلفیق و ترکیب مصاحبههای مسئولان قضایی وقت در قالب گزارش قتلها، پازل معماگونه و جنایی را تکمیل میکند. بخش دوم با بازسازی داستانی مهین، پا به پای بخش دیگر ادامه مییابد.
فیلمساز، اتومبیل قاتل و صحنههای قتل را در فضای وهم گونه و هراسناک شهر قزوین بازسازی میکند. همه چیز در کنار هم در هیبت یک افسونگر خانمان برانداز تجسم مییابد.
مهین در شهر پرسه می زند و طعمههایش را زیر نظر میگیرد و نقشه قتل را اجرایی میکند. عمل پرسه زدن و آپاراتوس سینمایی هر دو با هم، حضور قاتلی خونسرد را در غیاب ناامنی شهر معنا میکند. در بخش داستانی، فیلم در ارائه اطلاعات با خساست جلو میرود. ابتدا اتومبیل قاتل و آرام آرام چهره او را میبینیم. این روند، ریتم متعادل و مناسبی در شکلگیری داستان به وجود آورده است.
مخرج مشترک داده مصاحبهها نشان از حسابشدگی قتلها، زن بودن قاتل و آشنا بودن قاتل برای مقتولین دارد. ترکیب این دو بخش با هم به همراه ایجاد بار تعلیقی در کانون مرکزی روایت، به علاوه بهره بردن از عناصر فرمی، جذابیت و کشش روایی را دوچندان کرده است.
بهره بردن از تدوین در راستای چینش معماگونه اطلاعات، استفاده از دیزالوهای به جا در کشف ابعاد شخصیتی مهین مانند جایی که چهره مهین به تابلویی در منزل او که شیری آهویی در دهان دارد دیزالو میشود، استفاده از تاریکی شهر به مثابه مکان ماوقع برای بسط بحرانی که سویههای هولناک جنایت را بیش از پیش از یک موقعیت جغرافیایی فراتر میبرد.
دوربین در بازسازی هر قتل، خوددارانه بدون نزدیک شدن به مقتولین فقط به محل وقوع جنایت و حول و حوش آن میپردازد و از این تمهید در جهت خلق فضایی سرشار از خشونت، ویرانی ارزشهای انسانی، سبوعیت و فساد اخلاقی حرکت میکند.
از زمان دستگیری مهین، بخشی دیگر به روایت اضافه میشود. اعترافات و بازسازی صحنههای جنایت با حضور مهین واقعی، از این پس فیلم مکررا میان زندگی خانوادگی (نه اعضای خانواده) مهین، چگونگی انجام جنایات، مصاحبهها و مهینِ فیکشن و داستانی در رفت و آمد است. از این رهگذر انگیزههای روانی و درونی مهین را خاطر نشان میکند. گو اینکه همراه با پیشبرد روایت، فیلم به گونهای محسوس رو به سوی انگیزههای فرامتن قاتل نیز میپردازد.
با حل و فصل معمای جنایات، شمایل مهین به سان موتیفی در نماهای متعدد تکرار میشود تا دلالت بر لایههای پنهانی از شخصیت او داشته باشد که مبین نگاه مضطرب و در عین حال به مثابه کلیدی راهگشا در واکاوی روشهای افسارگسیخته او در قتلهای آخر باشد. کسی که در ابتدا فقط به خفه کردن طعمههایش اکتفا میکرد رفته رفته در سایه رسوب ارزشهای انسانی، قتل به قتل به فروپاشی روانی رسیده تا آنجا که گویی روانش با محنت و آدمکشی، فربهتر و جریتر میشود
فیلم به ورطه حرفهای قلمبه چون چگونگی شرایط خانوادگی و محیطی و پایگاه اجتماعی-اقتصادی به عنوان علل مهینشدگی نمیپردازد و برداشتهای فرامتن را به مخاطب آگاه وا مینهد. نمای آخر فیلم آنجا که گفته میشود چند هفته بعد از اعدام مهین جسد زنی بیرون از شهر کشف میشود به اندازه کافی در واکاوی ادامه چنین جنایاتی در سایه نبود تدبیر، گویاست.
فیلمساز با استفاده از عناصر روایی و فرمی، مستندی جنایی میسازد که بیش از هر چیز در آن، پرداخت سینمایی مهم بوده است.
نویسنده: مصطفی یوسف زاده
به نقل از بلاگ سینمامارکت
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید:
مجموعه مستند «مسیر نو» به کارگردانی وحید فرجی با پرداختن به اهمیت تولید انرژی از…
شبکه سه سیما اینشبها مستندی درباره شهید آوینی با نام آقا مرتضی پخش میکند، چهره ای که در همه این سالها لایههایی از غبار روی شخصیت چندوجهیاش بوده و عدهای دوست نداشتند واقعیتهای زندگی او مطرح شود.
خبرگزاری فارس در گزارش خود به حاشیه های مختلف پیرامون این مستند می پردازد.
مخالفان مستند «آقامرتضی» از نمایش محدودیت تراشی «صدا و سیمای هاشمی برادر» و دولت سازندگی برای سید مرتضی آوینی و طرح آن برای نخستین بار در سیمای ملی بیشتر هراسیدهاند.
در این گزارش، مشرق نیوز به حاشیه های این مجموعه مستند پرداخته است.
مستند «آقا مرتضی» که چند شبی است از شبکه 3 پخش میشود، حاشیههای بسیاری آفریده؛ از اشاره به ماجرای دوستی غزاله علیزاده و سیدمرتضی آوینی تا سیمایی که از شهید آوینی در سالهای دهه شصت بهدست میدهد و بخشهایی از کارنامه او را که در سالهای اخیر کمتر پخش شده است، پیش چشم میگذارد.
«آقامرتضی» عنوان مجموعهای هفت قسمتی است که پخش تلویزیونی آن در آستانه سالگرد شهادت شهید آوینی واکنشهای بسیاری به همراه داشت؛ واقعیت درباره ابهامات و اتهامات مطرح شده درباره این مستند چیست؟
خبرگزاری مهر در گزارشی مفصل به تحلیل ماجرا و گفتگو با تهیه کننده اثر پرداخته است.
مستند «آقا مرتضی» از تولیدات خانه مستند که نگاهی جامع به زندگی شهید آوینی دارد، از 15 فروردین، هر شب ساعت 20 از شبکه 5 سیما پخش می شود. پخش این اثر، حواشی و اعتراضاتی را به دنبال داشته و خانه مستند بیانیه ای در این رابطه منتشر کرده که در ادامه می خوانید.
درباره شهید آوینی، مستندهای بسیاری ساخته شده اما «آقا مرتضی» از همان قسمت اول، از نگاه و رویکردی تازه خبر داد. قسمت اول این مستند، حاوی اطلاعاتی بود که کمتر شنیده بودیم یا اگر می دانستیم، اطلاعاتمان از جریان های رسمی دریافت نشده بود…
سیدعباس سیدابراهیمی، کارگردان مستند «آقا مرتضی» که در روزهای اخیر با اعتراض های بسیاری از سوی خانواده این شهید همراه شده، به بیان توضیحاتی درباره این حواشی و اعتراضات پرداخته است
انتشار یک نامه از سوی حسین معززی نیا خطاب به رئیس سازمان صدا و سیما درباره مستندی پیرامون شهید آوینی، بازتابهای مختلفی داشت؛ تهیهکننده و کارگردان مستند «آقا مرتضی» به این ادعای حقوقی پاسخ دادند.
سیدعباس سیدابراهیمی، کارگردان مجموعه 7 قسمتی «آقا مرتضی»، درباره روند ساخت این مستند و ادعاهایی مبنی بر سرقت معنوی از مستند «انحصار ورثه» توضیحاتی ارایه داد.
مستند «آقا مرتضی» روایتی تازه و بدون سانسور از زندگی و فعالیت های شهید سید مرتضی آوینی به کارگردانی سیدعباس سیدابراهیمی و تهیه کنندگی مهدی مطهر است.
این مستند که از تولیدات خانه مستند است، از 14 فروردین ماه، هر شب ساعت 20 از شبکه 5 سیما پخش می شود.
اکران آنلاین فیلم مستند «کاشی شماره 29» به کارگردانی جابر تواضعی، در پلتفرم هاشور آغاز شد. این فیلم به فعالیتهای هنری و آموزشی عباس اکبری و خانه سفال کاشان میپردازد که در زمینه آموزش و گسترش فعالیتهای مرتبط با سفال، کاشی و سرامیک در کاشان فعالیت میکند