فیلم‌ هایی مثل «نهنگ عنبر» دنبال لوث کردن «کمیته» بودند

وقتی خودمان حرفی نمی‌زنیم، باعث می‌شود دیگران درباره انقلاب سال ۵۷، شروع به مستند‌سازی کنند و بعد ما در حالت دفاعی قرار بگیریم و بخواهیم حمله‌ای را که شده، دفع کنیم.

سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: روایت تاریخ انقلاب اسلامی، مسئله‌ای است که اکنون با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب، هنوز به طور جدی پیگیری نشده است. تجربه مواجهه منفعلانه با روایت پهلوی‌ها و تاریخ پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نشان داده است هر چقدر دیرتر انقلاب اسلامی در قالب مستند روایت شود، امکان تحریف وقایع آن برای نسلی که هیچ خاطره‌ای از سال‌های اولیه پیروزی انقلاب ندارد به وجود می‌آید. مستند «کمیته» ساخته عبدالحسین بدرلو، یکی از آثاری است که می‌خواهد به بخش مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی یعنی ایجاد و انحلال کمیته انقلاب اسلامی بپردازد؛ مستندی که از تولیدات «خانه مستند انقلاب اسلامی» است و این روز‌ها در جشنواره سینما حقیقت حضور دارد. بدرلو در گفتگو با «جوان» به چرایی و چگونگی تولید مستند «کمیته» پرداخته است.

چطور شد موضوع «کمیته انقلاب اسلامی» را برای ساخت مستند انتخاب کنید؟

جرقه اولیه کار مربوط به سال ۹۵ و تحقیق درباره موضوع تشییع پیکر امام خمینی (ره) بود. قرار بود روایت تشییع بزرگ را از سوی خلبانان بالگرد‌هایی که در مراسم بودند روایت کنیم. مأموریت آن کار بر عهده بچه‌های کمیته بود. در این تحقیقات متوجه شدیم درباره کمیته کار خیلی کمی انجام شده، حتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی هم چیزی نداشت. در پرس‌وجو‌ها به عکاس کمیته رسیدیم و مشخص شد از تاریخ کمیته در همان سال‌ها یک فیلم پنج قسمتی تولید شده، اما در آرشیو صداوسیما هرچقدر گشتیم آن را پیدا نکردیم.

چرا در روایت تاریخ انقلاب خیلی کم از کمیته حرف زده شده است؟

باید این را بپرسیم که چرا دغدغه حرف زدن وجود ندارد. انگار «حرف نزدن» یک تخصص شده است. به نظرم عده‌ای که در آن دوره بوده‌اند می‌گویند که ما خودمان حوادث را دیده‌ایم و نیازی به بازگو کردن نیست. عده‌ای هم شاید مصلحت‌اندیشی می‌کنند و حرف نمی‌زنند، به خصوص وقتی مسئله‌ای امنیتی در پیش باشد.

فکر نمی‌کنید حرف نزدن و ساخته نشدن مستند در داخل ایران باعث شده است در تاریخ پهلوی کاملاً در مقابل روایت‌های ماهواره‌ای، انفعال به وجود آید؟!

وقتی خودمان حرفی نمی‌زنیم، باعث می‌شود دیگران درباره انقلاب سال ۵۷، شروع به مستند‌سازی کنند و بعد ما در حالت دفاعی قرار بگیریم و بخواهیم حمله‌ای را که شده، دفع کنیم.

پیدا کردن افراد برای مصاحبه سخت نبود؟

مهم‌تر این بود که افراد حاضر به مصاحبه شوند. برخی موافق کمیته بودند و برخی دیگر مخالف، تلاش کردیم از هر دو طرف افرادی را برای مصاحبه پیدا کنیم، اما خیلی از افراد با وجود اینکه در سمت‌های حساسی در آن زمان بودند، حاضر نشدند جلوی دوربین بیایند و حرف بزنند. ما هم در تیتراژ مستند به اسامی‌شان اشاره کردیم، مثلاً عبدلله نوری که در زمان انحلال کمیته، وزیر کشور و جزو افرادی بود که برای انحلال کمیته تلاش زیادی کرد و حاضر نشد صحبت کند. ما در مجموع بین ۴۰ تا ۵۰ نفر را برای مصاحبه انتخاب کردیم که در نهایت با نزدیک ۱۷ تا ۱۸ نفر صحبت کردیم، مثلاً با مهندس صباغیان به عنوان مخالف کمیته و حجت‌الاسلام ناطق‌نوری به عنوان موافق کمیته صحبت کردیم.

تصاویر آرشیوی جالبی در این مستند هست، این تصاویر برای اولین بار نمایش عمومی داده می‌شوند!

بله، کمیته در آن دوره واحد تلویزیونی داشته است که تصاویر زیادی گرفته، ولی بخشی از آن را همان طور که اشاره کردم هر چه گشتیم در آرشیو صداوسیما پیدا نکردیم. بخش دیگری از تصاویر آرشیوی را نیز از کانون بازنشستگان کمیته گرفتیم.

در مستند گفت‌وگویی با آیت‌الله مهدوی‌کنی هست، ایشان چند سالی است که رحلت کرده‌اند، این گفتگو را خودتان گرفتید؟

نه این گفتگو بخشی از تصاویری بود که از کانون بازنشستگان گرفتیم. مصاحبه‌های زیادی داشتند که بخشی از آن‌ها خیلی قدیمی بود، اما این مصاحبه برای پیش از رحلت آیت‌الله مهدوی‌کنی بود و از نظر کیفیت تصویر هم خیلی خوب بود. تصویر خوب دیگری که استفاده کردیم صحبت‌های مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در خصوص کمیته بود.

چرا از روایت (نریشن) در مستند استفاده نشد؟

نخواستم در روایت کمیته سوگیری داشته باشم. مستند دو نسخه دارد؛ یکی که چهار قسمت ۴۵ دقیقه‌ای است که قرار است از تلویزیون پخش شود و دومی نسخه جشنواره‌ای است. در نسخه جشنواره‌ای روایت نداریم و گذاشتم بیننده خودش نتیجه‌گیری کند.

خب الان با دیدن مستند «کمیته» شاید نظر‌های متفاوتی درباره لزوم بقا یا انحلال آن مجموعه به وجود بیاید، به عنوان مستندساز چه رویکردی به موضوع دارید؟

معتقدم مستندساز برای ساخت مستند باید تقوا داشته باشد و وارد حواشی و شایعه‌ها نشود. بالاخره در طول ۱۳ سال فعالیت کمیته، خطا‌هایی هم انجام شده که بخشی از آن از زبان صباغیان بیان می‌شود، حتی امام خمینی هم در دیدار با اعضای کمیته درباره رفتار‌های آن‌ها تذکراتی می‌دهند، اما حضور کمیته و فعالیت آن در حدی که فیلم‌هایی مثل «نهنگ عنبر» لوث کرده، نبود. اینکه کمیته در حد گشت ارشاد عمل می‌کرده و در زندگی مردم دخالت می‌کرده، برداشت اشتباهی است. کمیته فعالیت‌های گسترده‌ای داشت که در مستند به آن اشاره شده است. در خصوص انحلال هم حرف‌های زیادی زده شده است؛ بعضی‌ها می‌گویند نباید ادغام انجام می‌شد یا ادغام با این شیوه را قبول نداشتند، اما در سال‌های بعد می‌بینیم که تجربه انحلال کمیته باعث شد روند‌های بعدی اصلاح شود.

نسخه تلویزیونی چه زمانی پخش خواهد شد؟

چند زمان مدنظرمان است که یکی ۲۳ بهمن ماه است که می‌شود تاریخ تأسیس کمیته، چون غالباً کنداکتور ویژه تلویزیون برای دهه فجر به پایان می‌رسد و زمان خوبی برای پخش آن چهار قسمت تلویزیونی است.

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: