مستندی با ایده ای جذاب و ریتمی پویا / نقدی بر مستند «تاریخ صدور»

با نزدیک شدن به اواخر سده ۱۳۰۰ در ایران، دهه‌ها و نسل‌های متعلق به هر دهه اهمیتی دیگر می‌یابد. اصطلاح دهه شصتی‌ها یا دهه هفتادی‌ها که غالباً ورد زبان دهه‌های مختلف است، حال تبدیل به یک اصطلاح جمعی شده است که بار معنایی خاصی را به دنبال دارد؛ از تجربه جمعی و نوستالژی‌های مشترک تا دنیایی متعلق به نسل عصر دیجیتال و تکنولوژی.

مستند «تاریخ صدور» این معانی و مفاهیم را از نسل دهه چهل تا نود ایران بررسی می‌کند. ایده این فیلم به سبب همان اصطلاح جمعی، ایده‌ای جذاب است که می‌تواند با دامنه گسترده‌ای از مخاطبان ارتباط برقرار کند. هر نسلی با تماشای این مستند علاوه بر مرور گذشته‌ای مشترک، نگاهی نیز به حال و آینده خود خواهد داشت. فیلم از ریتم پویایی برخوردار است و قریب ۹۰ دقیقه بیننده خود را درگیر می‌کند.

«تاریخ صدور» به عنوان یک مستند تاریخی‌ـ‌جامعه‌شناختی، بهره هوشمندانه‌ای از سینما می‌برد. استفاده از فیلم «مشق شب» (۱۳۶۷) اثر ماندگار «مرحوم عباس کیارستمی» در فیلم علاوه بر ارجاع به سینما و ادای دین به کیارستمی، یک بررسی تاریخی‌ـ‌اجتماعی از جامعه ایران ارائه می‌دهد. شبیه‌سازی بخشی از ایده این فیلم از طریق مصاحبه با دانش‌آموزان دهه ۹۰ یعنی نسل دانش‌آموزان سی سال پس از فیلم «مشق شب»، به نتیجه‌ای جالب و درخور توجه می‌انجامد.

به نظر می‌رسد خوانش گفتار متن فیلم می‌توانست با ریتم آن هم‌خوانی بیشتری بیابد. اگر تُن صدای راوی (همایون ارشادی) و شیوه خواندن او از روایت نسلی به نسل دیگر تفاوت می‌یافت، تأثیر گذاری فیلم بیشتر می‌شد و تفاوت محتوایی روایت هر بخش در فرم نیز ملموس بود.

یکی از ویژگی‌های مهم مستندهایی که بر پایه مصاحبه پیش می‌روند، حضور افراد مختلف در حوزه‌های متفاوت تخصصی در ارتباط با موضوع فیلم است؛ «تاریخ صدور» از این حیث موفق به ایجاد چند صدایی شده است. همچنین مصاحبه‌ با افراد عادی به عنوان یک جامعه آماری و نمونه‌ای از هر نسل، لحن واقع‌گرا و بی‌طرف فیلم را نسبت به نسل‌های مختلف حفظ کرده است.

تماشای «تاریخ صدور» شاید برای دهه شصتی‌ها که همواره در شرایط خاص سیاسی‌ـ‌اجتماعی قرار داشته و دارند، حال و هوایی دیگر دارد و از سویی می‌تواند تلنگری باشد برای آنان به عنوان والدین نسلی که در حال تولد است.

به قلم: شهرزاد شاه کرمی

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید: