یک مستند اجتماعی بدون چارچوب و تحلیل/ یادداشتی بر مستند «برایمان بمان»

مستند «برایمان بمان» به کارگردانی سمیه کریمی، مستندی در بخش نیمه بلند پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت است که راوی زندگی یک زوج در انتظار فرزند است. زوجی که به دلیل سقط جنین های مکرر، سال های زیادی را در انتظار فرزند بوده اند و اکنون انتظارشان به نتیجه رسیده است.

داستان، دو راوی دارد زن و شوهر. با روایت مرد و سکوت زن قصه آغاز می شود. مردی که به دلیل حمایت روحی و روانی از همسرش خواهان سقط جنین زودهنگام (جنینی یک ماهه)، مشغول گفت و گو با دکتر زنان است. زن بیرون از اتاق نشسته و ساکت است. تصمیمی که به نظر می رسد او هیچ نقشی در آن ندارد؛ و ما تنها سکوت زن را می بینیم و درماندگی اش را.

چندی بعد در حریم شخصی خانه، بعد از تکرار همان جملات از سوی مرد، زن خیلی کوتاه مخالفت خود را اعلام می کند. پس از آن با تاریخچه ای از سقط جنین اول زن آشنا می شویم. یک زن و شوهر بسیار جوان و دانشجو که در ابتدای ازدواج و در سن نوزده سالگی زن متوجه می شوند در آستانه ی پدر و مادر شدن قرار گرفته اند. روشن است که به دلایل متعددی از جمله زندگی دانشجویی، عدم ثبات مالی و عدم آمادگی روحی و روانی برای فرزندآوری تصمیم به سقط جنین می گیرند. سقط جنینی که در سال های بعد به دلایل ناگفته بارها برای زن تکرار می شود و پیامدهای روانی خاص خود را در پی دارد. زن و شوهر یک بار نیز اقدام به گرفتن سرپرستی یک کودک می کنند اما به دلایلی منصرف می شوند؛ تا زمان روایت و ساخت فیلم که 15 سال گذشته و ما شاهد بارداری موفق زن و در نهایت تولد فرزندش هستیم

مستند «برایمان بمان» هیچ تاریخچه و زمینه ی آماری از مسئله ی سقط جنین های مکرر و پیامد اصلی آن که ناباروری می باشد به بیننده نمی دهد. هیچ گونه تحلیل و گزارش آماری از امر سقط جنین و تعداد زنانی که سالیانه درگیر آن هستند در فیلم وجود ندارد.

مستند برایمان بمان بی دلیل و محتوا، طولانی است. راوی قصه ها و سرگذشت های فردی بودن از یک فیلم، مستند نمی سازد. متاسفانه این مستند نیز مشابه خیلی از مستندهای ساخته شده ی دیگر تنها راوی قصه های فردی است، بدون هیچ گونه چارچوب نظری به امر سقط جنین و ناباروری.

روایت نمونه ی آماری در متن اجتماعی قرار نمی گیرد و تمامی سویه های حقوقی، قانونی، پزشکی و جامعه شناسی امر بدون تحقیق رها می شود. امری که ابعاد پژوهشی گسترده ای را در برمی گیرد، از مسائل فقهی و قانونی گرفته تا جامعه شناسی پزشکی و زنان. در جامعه ای که زن حق تصمیم گیری بسیار اندکی دارد انتظار می رود وقتی فیلمی (از سوی یک فیلمساز زن) در حوزه ی مسائل زنان و خانواده ساخته می شود از ابزارهای مطالعاتی و آماری برای نشان دادن ضرورت ها استفاده کند. امری که در این مستند خبری از آن نیست.

موضوع اجتماعی داشتن به معنای رویکرد داشتن نیست. طرح مسائل اجتماعی، چرایی و چگونگی می طلبد. بدون در دست داشتن علل مسائل، راهکاری در پیش رویمان نخواهد بود و بدون راهکار، همچون همیشه در مصاف با مشکلات و مسائل اجتماعی، برخوردی الکن و غیرکارشناسانه خواهیم داشت.

به قلم مریم بهزادپور، کارشناس علوم اجتماعی

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: