دور مصاحبه را خط قرمز کشیدیم/ نگاهی به اتفاقات امنیتی سال 60

«گزارش آشوب»، یک مستند آرشیوی با تصاویر دیده‌نشده از ترورهای سال ۱۳۶۰ است. تهیه‌کننده این مستند می‌گوید به دلیل متفاوت‌بودن روایت افراد از آن اتفاقات امنیتی، دور مصاحبه را خط قرمز کشیدیم.

رضا کریمی تهیه‌کننده مستند «گزارش آشوب» که در بخش جایزه شهید آوینی چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت حضور دارد، درباره سوژه و ایده این اثر به خبرنگار سینمایی خبرگزاری فارس گفت: «گزارش آشوب» روایت‌کننده اتفاقات امنیتی سال ۱۳۶۰ در تاریخ کشورمان است. سعی کردیم گزارش مصور و منسجمی از رویدادهای این سال و وضعیت امنیتی آن در این مستند روایت کنیم.

وی افزود: به ترورها و حوادث سال ۶۰ ـ از ترور شهید بهشتی و آیت‌الله خامنه‌ای تا ترور شهید رجایی ـ پیش از این در آثار مستندی پرداخته شده است اما نگاه تاریخ‌خوانان به حوادث این سال، نگاه جامع‌تری است که همه اتفاقات را با یک دیدی کلی می‌بینند. این ماجراها در واقع یک جریان بوده است و ما خلأ چنین نگاهی را در سایر آثار مربوط به این سال احساس کردیم.

کریمی درباره شکل گیری ایده «گزارش آشوب» گفت: ایده این فیلم از سال ۹۶ که فضای ملتهب مجلس شورای اسلامی و حمله‌ مسلحانه به آن را تجربه کردیم، در ذهن شکل گرفت. آن اتفاق، سال ۶۰ را برایمان تداعی کرد که شرایطش تا حدودی شبیه به آن سال به نظر رسید. البته نمی‌خواستیم باب مقایسه باز شود و بنابراین صرفا به حوادث سال ۶۰ در «گزارش آشوب» پرداختیم. از جمله ترورهای مختلف سران نظام و مردم و غیره در این فیلم روایت شده است تا بهمن ۶۰ که این ترورها به تدریج کمرنگ‌تر می‌شود.

وی با اشاره به استفاده از منابع آرشیوی به جای مصاحبه در مستند «گزارش آشوب» عنوان کرد: اصلا به دنبال مصاحبه در این اثر نبودیم. زیرا مصاحبه از افرادی که نمایندگان رویدادهای سال ۶۰ هستند، می‌توانست برداشت‌ های متفاوتی از تاریخ ارائه دهد و گزارش‌های امنیتی آن‌ها از سال ۶۰، متفاوت از روایتشان در دهه ۹۰ است. بنابراین دور مصاحبه را خط قرمز کشیدیم و پژوهش گسترده‌ای توسط محمدرضا گیوه‌چیان کارگردان فیلم درباره سال ۶۰ انجام و منابع مرور شد.

تأمین آرشیو «گزارش آشوب» یک ‌سال زمان برد

این مستندساز با اشاره به دشواری تأمین و دسترسی به بخش آرشیوی سازمان ها و نهادها ادامه داد: تأمین آرشیو برای این مستند «گزارش آشوب» بیش از یک‌سال زمان برد و این، یکی از دشواری‌هایمان در مسیر ساخت اثر بود. با وجود همکاری‌های خوب بعضی سازمان‌ها و ارگان‌ها دسترسی به آرشیوها از مهم‌ترین چالش‌ها در مستندسازی است. می‌دانستیم آرشیوهای ناب و خوبی در سازمان‌های مرتبط موجود است اما یا در اختیارمان قرار نمی‌گرفت یا هزینه‌های گزافی برای داشتنشان مطالبه می‌شد.

کریمی درباره نوع نگاه به مستندهای آرشیوی در فضای حرفه‌ای و جشنواره‌ها عنوان کرد: متاسفانه نگاه ساده‌انگارانه‌ای نسبت به مستندهای آرشیوی وجود دارد و گفته می‌شود این مستندها تدوین دوباره‌ای هستند از آنچه که موجود است! این نگاه حتی در جشنواره‌ها هم وجود دارد اما برداشت من به عنوان مخاطب سینمای مستند از آثار آرشیوی، آثاری قصه‌گو است. اگر سازندگان آن‌ها بتوانند روایت را به خوبی در کارشان جا بیندازند، بسیار موفق خواهند بود. این بستگی به تسلط سازندگان دارد که بتوانند سوژه اثر را مثل یک قصه پیش ببرند. معتقدم مصاحبه می‌تواند در مستند در معرض اتهام باشد و صحت و سقمش زیر سوال برود اما آرشیو، سند تاریخی محسوب می‌شود و نمی‌توان درباره‌اش شک و شبهه‌ای مطرح کرد.

وی با اشاره به حمایت پساتولید خانه مستند سازمان اوج از فیلم «گزارش آشوب» بیان کرد: بعد از پایان کار به واسطه سابقه همکاری و شناختی که از خانه مستند داشتم، این مستند را برای حمایت ارائه کردم و خوشبختانه مورد توافق قرار گرفت. به نظرم خانه مستند، عرصه‌های جدیدی را به روی مستندسازان باز کرده و شاید در سایر نهادهای حمایت‌کننده کمتر این اتفاق بیفتد. ضمن این که در عین حال آوانگارد است و این پیشرو بودن در تولیدات دیگر نیز دیده می‌شود.

کریمی درباره تجربه برگزاری جشنواره سینماحقیقت به طور آنلاین هم گفت: شاید هیچ فیلمسازی دلش نخواهد که فیلمش در جایی غیر از روی پرده سینما اکران شود. زیرا نفس به نفس بودن با مخاطب برای هر فیلمسازی ارزش ویژه‌ای دارد اما در این شرایط کرونا که نمی‌دانیم تا کی ادامه دارد، نمی‌توان سینما را تعطیل کرد. بنابراین برپایی آنلاین سینماحقیقت، فرصت خوبی است. اگرچه نگرانی از صیانت آثار همچنان وجود دارد و امیدواریم تمهیدات جشنواره خیال مستندسازان را راحت کند.

چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت به دبیری محمد حمیدی مقدم ۲۵ آذر تا ۲ دی در سامانه های هاشور(خانه جشنواره)، فیلیمو، نماوا و تیوا در جریان برگزاری است. مستند «گزارش آشوب» امروز (پنجشنبه 27 آذر)‌ در این جشنواره به نمایش در می‌آید.

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: