نگاه خاکستری مستند «مهین» به اولین زن قاتل زنجیره ای ایران/ گفت و گو با «محمدحسین حیدری»، کارگردان

«محمدحسین حیدری» کارگردان مستند «مهین» معتقد است که جامعه در انتخاب یک آدم برای قتل و کشتار سهیم است،‌ نه تنها سهیم که مقصر است. او می‌گوید همه ظرفیت بزه و جرم را دارند اما چگونگی رشد و مسیر انسان‌هاست که تاثیرگذار است.

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از باشگاه خبرنگاران پویا، مستند «مهین» مستندی ترسناک و تلخ است. «مهین» روایتی از قتل های زنجیره ای توسط یک زن قزوینی است. این مستند به چگونگی قتل ها توسط اولین قاتل زن زنجیره ای ایران و شخصیت ویژه و متفاوتش می‌پردازد.« مهدی مطهر» تهیه‌کننده و «محمدحسین حیدری» کارگردان این مستند است.

در ادامه گفت‌وگوی کامل خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم با محمدحسین حیدری منتشر می‌شود.

درباره پژوهش این مستند صحبت کنید. سوژه خطرناکی را انتخاب کردید. حساسیت‌های حاشیه‌ای آن مزاحم کارتان نشد؟

این موضوع را خیلی ها می خواستند سمتش بروند. قوه قضاییه خیلی به ما کمک کرد. ما یک پرونده ای را مطالعه می کنیم که نام اصلی افراد می آید، آدرس اشخاص در آن هست، شماره تلفن و خیلی موارد دیگر، این ها همه‌شان حساسیت برانگیز است. این حریم را آنقدر نگه داشتیم که به فیلم آسیبی نخورد. ما قرار نیست سیاه نمایی کنیم، سعی کردیم چارچوب فیلم‌مان هم صدمه نخورد.

ماجرای مستند برای چه سالی است؟ این داستان از کی شروع شد؟

سال 87 قتل های سریالی شروع می‌شود‌ و تا 88 تقریباً یک بازه 4 ماهه را شامل می‌شود. در دوران انتخابات هم بود و التهابات آن موقع هم وجود داشت.

شما کی پروژه‌تان را شروع کردید؟

من سال 94 موضوع را با مهدی مطهر مطرح کردم. خوشش آمد. این موضوع نبود. قرار بود یک مجموعه کار کنیم راجع به قاتلان سریالی. ما قاتل سریالی در ایران داریم. از این قاتل‌ها چندتایی را پالایش کردیم. 5 تایشان به ویژگی که ما می‌خواستیم نزدیک‌تر بودند. یکی از سختی‌های کار برای من این بود که اولین فیلم بلندم را تجربه می‌کردم.

تولیدتان چقدر طول کشید؟

تولیدمان یک بازه 19 روزه در قزوین بود. سه بار در آنجا مهدی مطهر زنگ زد گفت جمع کنید و برگردید زیرا در نیروی انتظامی به مشکل خورده بودیم. سوالشان این بود که چرا شما دارید روی این موضوع کار می کنید؟ چرا باید کار کنید؟ جالب است که این اتفاقات سال 88 افتاد و تولید ما هم سال 96 بود که خب دوباره داستان انتخابات بود و انگار همه چیز حساسیت داشت.

ما یک چیز خیلی کلی نوشته بودیم که از فیلم‌های آرشیوی استفاده کنیم. یک سری مصاحبه ها بودکه به خاطر حساسیت‌ها هنوز نگرفته بودیم .گفتیم اول تولیدمان را شروع بکنیم بعد برویم جلو. یک چیزی به اسم فیلمنوشت درست کردیم، صحنه هایی رو که باید بازسازی می‌شد را گرفتیم. جزئیات را کسی غیر از خودم نمی‌دانست. تعدد لوکیشن داشتیم، شاید در روز 5 لوکیشن می‌رفتیم. کل تلاشمان این بود که فضای کلاسیک مسیر درست خود را داشته باشد. شروع، پایان، اوج، فرود همه این ها وجود دارد؛ البته نسخه‌های فیلنامه‌مان خیلی تغییر کرده است.

میان این همه قاتل چرا مهین را انتخاب کردید؟

ما چندین شخصیت داشتیم که اوایل اضافه و بعداً حذف کردیم. سوژه اصلی ما اول مجید سالک محمودی بود. الان 70 درصد کارش آماده است. مجید اولین قاتل زن های ایرانی بین سال 59 تا 60 است. 25 قتل در پرونده اش دارد. خیلی برایم جالب بود. همه این ها به همراه یک کتاب از روند بررسی پرونده مجید سالک را مرور کردیم و رسیدیم به مهین. از همه نزدیک تر بود. سالی که این اتفاق در قزوین افتاد من در قزوین درس می‌خواندم. من به موضوعات جنایی علاقه داشتم و دیدم موضوع مهین به لحاظ تاریخی نزدیک تر است، احتمال اینکه با مهین به فیلم و سند برسیم، بیشتر است. افراد زنده‌ای که با مهین در پرونده مرتبط بودند نیز زیاد هستند.

شخصیت مهین را با چه نگاهی برای خودتان تعریف کردید؟ او در ذهن شما چه شخصیتی داشت؟

قراری که  اول فیلم گذاشتیم با بچه ها این بود که ما نمی‌خواهیم برویم خانواده قاتل یا مقتولان را ببینیم. قرارمان این بود که مهین یا هر شخصیت دیگری را خاکستری ببینیم. نه سیاه ببینیم و نه سفید. اگر می‌رفتیم سراغ خانواده قاتل یا مقتول این اتفاق می‌افتاد. پس تصمیم گرفتیم برویم سراغ کسانی که با مهین در پرونده ارتباط داشتند؛ مثل نیروی انتظامی یا کسی که از مهین بازجویی کرده است. هر فیلمسازی بالاخره دیدگاه خودش را در فیلم دخیل می‌کند. بچه های نیروی انتظامی و قوه قضاییه از این افراد زیاد دیده‌اند و کاملاً متوجه می‌شوند چه کسی فیلم بازی می‌کند، چه کسی دروغ می‌گوید یا راست. شخصیت طرف را راحت‌تر می‌شناسند. راحت‌تر می‌توانستیم به شخصیت مهین از این زاویه برسیم.

نتیجه مستند شما این است که مهین هم قربانی فضای جامعه است. خب این زن خیلی خشن بود و آدم کشته است. ما هم در این جامعه هستیم و آدم نمی‌کشیم! چرا می‌گویید مهین قربانی جامعه است؟ او می‌تواند یک قاتل ذاتی باشد.

مهین صد درصد گناه کار بوده و اعدام شده و ما نمی توانیم کتمانش کنیم. باید بگوییم مهین مسیر اشتباهی را رفته است. ما سعی کردیم شخصیت مهین در همان بازسازی ها که تصویر واقعی خودش است، به مخاطب معرفی شود. اگر دقت کنید مهین یک جاهایی می خندد و بعد یک دفعه عوض می شود. یا یک جایی آدم دلش برایش می سوزد و یا یک جایی حرفی می‌زد که آدم ناگهان شوکه می‌شود. ما سعی کردیم شخصیت مهین را با این مدل بیان کنیم. این انفاق که چه شد مهین به اینجا رسیده را می توانستیم خیلی غلیظ تربیان کنیم ولی نکردیم. همان داستان سیاه و سفید است.

مثلاً در فیلم می‌گویید اگر جامعه این چنین نبود، این زن سمت قتل نمی رفت. انگار می‌خواستید یک وجه انسانی تر به این قضیه بدهید، جامعه راهم مقصر بدانید و یک نقد اجتماعی هم داشته باشید.

خب جامعه صد درصد مقصر هست.

جامعه صد درصد مقصر هست ولی چرا برای من و شما این اتفاق نمی‌افتد؟ چرا من و شما آدم‌کش نشدیم؟

برای ما به نوعی دیگر است. هر کدام از ما یک ظرفیتی داریم که البته آدم ها باهم فرق دارند. مهین سیکل دارد، کسی که در این شرایط زندگی کرده و سریع ازدواج کرده است. شاید انقدر فضا نداشته که مطالعه کند، درس بخواند و خیلی چیزهای دیگر. این را باید مد نظرمان باشد. ما گاهی در جامعه رفتاری را انجام می دهیم که خودمان نمی دانیم چه باز خوردی دارد. یکی از دوستانم فیلم را که دید یاد یک حرفی از آیت الله بهجت افتاد که می‌گوید آن دنیا که می روید شما را به چیزهای دیگر هم محکوم می‌کنند. شما قتل کردی، این رفتار تو باعث شد این اتفاق بیافتد و به اینجا برسد. مثلاً بیماری دختر مهین خیلی بیشتر بوده است که در فیلم خیلی مشخص نیست. دختر او فلج مغزی دارد که یک جور اختلال حرکتی در اعصاب است. مهین قبل از آن زیاد فیزیوتراپی می‌رفته که خیلی در استرسش تأثیر داشته است. ما در این داستان سعی کردیم پله پله آدم رانشان بدهیم که از کجا می‌تواند به کجا برسد؛ که یک مادری که 2 بچه دارد چرا یک دفعه به یک قاتل سریالی تبدیل می شود.

مهین شخصیتی است که اگر شما یک بار او را ببینید بخاطر صحبت کردنش او را فراموش نمی‌کنید. یک سری ویژگی های دیگر هم دارد که در شخصیت مهین نمی‌توانیم بگوییم. آدم بامزه‌ای است دقت کنید شوخی‌هایش را هم می‌کند که ما کمتر کردیم.

مستند شما از تکنیک بازسازی هم بهره می‌برد. درباره این موضوع صحبت کنید.

ما هیچ قید وبندی نداشتیم که کاملا مثل همان شخصیتمان را بازسازی کنیم؛ هم آدم ها، هم خود مهین حتی آن خودرویی که مهین استفاده می‌کند. خودروی مهین در فیلم بازسازی آگاهی، کرم رنگ است اما خودرویی که ما استفاده کردیم زرد رنگ است. هیچ متوسطی در بازسازی وجود ندارد البته امیدواریم این تلاش‌ها در ذهن مخاطب دلنشین و خوب باشد.

تدوین فیلم چندان معمولی نیست. چرا این سبک را انتخاب کردید؟

اگر دقت کرده باشید ما یک سری پلان‌ها را تکرار می‌کنیم و آن پلان‌ها، پلان‌های قبلی‌مان نیست. سبک تدوین من این مدلی است. عقیده‌ام این است که اگر این اثر در تلوزیون پخش شود باید کاری کنم تا مخاطب در آن لحظه تلفن همراهش را کنار بگذارد، زیر غذایش را خاموش کند و فیلم را ببیند و بعد از تمام شدن فیلم سراغ انجام کارهایش برود!