تهیه‌کننده مستند «پایتخت»: انتقال پایتخت در دهه ۶۰ تصمیم درست‌تری بود/ گفت و گو با «احمد شفیعی» درباره مستند «پای تخت»

احمد شفیعی، تهیه‌کننده مستند «پایتخت» از تحقیق و پژوهش یک سال نیمی برای ساخت این مستند در راستای مشکلات و مزایای انتقال پایتخت می‌گوید و الزامات این اتفاق.

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از باشگاه خبرنگاران پویا، از آن روزی که مسئله انتقال پایتخت در مجلس شورای اسلامی مطرح شد سال ها می گذرد و به دلایل مختلف این اتفاق هنوز نیفتاده است. این طرح از همان ابتدا مخالفان و موافقان زیادی داشته و همیشه بحث برانگیز بوده است. همین اختلاف نظرها باعث شده تا احمد شفیعی، تهیه و تولید اثری مستند به نام «پایتخت» را به عهده بگیرد. مجموعه‌ای که از بیست فروردین ماه امسال، از شبکه «مستند» به روی آنتن رفته و روزهای زوج، رأس ساعت 20:30 پخش می‌شود. تهیه کنندگی این مجموعه به عهده احمد شفیعی است و علی نیکبخت، کارگردانی آن را به عهده دارد. احمد شفیعی از چگونگی ساخت و چند و چون تولید این مجموعه مستند می گوید.

فعالیت و تهیه کنندگی مستند را از کجا شروع کردید؟

در ابتدا و دوران دانشجویی در سازمان صدا و سیما دستیار تهیه بودم و در پروژه های کوتاه و مستند حضور داشتم و پس از چند سال تجربه کسب کردن و آموختن به مرور وارد عرصه تهیه کنندگی شدم و با همکاری دوستان، برنامه های تولیدی ساختم.

علت انتخاب سوژه ای که به معضلات شهری پایتخت می پردازد چه بود و چه پیش زمینه ای از این مسئله داشتید؟

کسی که در تهران زندگی می کند در جریان مشکلات و معضلات شهری موجود هست؛ مسائلی مثل ترافیک و آلودگی هوا و… اما مردم و عوام بدی ها و مشکلات را بیشتر می بینند به این دلیل که با آنها درگیر هستند. مردم معمولأ تهران را با سایر شهرها و حتی دیگر کشورها مقایسه نمی کنند. از آنجایی که در دانشگاه، معماری خوانده ام و با مسائل شهرسازی آشنایی داشتم، به جز فیلمسازی، تهران و مشکلاتش برایم مسئله بود؛ اینکه ما تلقی درستی از تهران داشته باشیم. پس از چند باری که موضوع انتقال پایتخت از تهران مطرح شد مجلس به صورت جدی در ماجرا ورود کرد تا تکلیف این طرح را مشخص کند و در نهایت به قانونی رسیدند که دولت را مکلف می کرد که پس از مطالعات کارشناسی، نتیجه بحث انتقال پایتخت را نهایتأ تا اواخر 1395 اعلام کنند. ما حدود یک سال و نیم قبل از پایان مهلت دولت که باید گزارشش در مجلس ارائه می شد به این فکر کردیم که شاید تصمیم سیاسی و غیرمنطقی در این باره گرفته شود. این شد که به فکر افتادیم تا سوابق این موضوع و جزییات آن را بررسی کنیم تا در نهایت ببینیم این تصمیم درست است یا خیر.

این پروژه از همان ابتدا سخت و بزرگ بود؛ به همین خاطر با همراهی علی نیکبخت و گروه تحقیق که از ابتدا در «خانه مستند» بودند نزدیک یک سال و نیم به پژوهش و تحقیق میدانی پرداختیم و سرفصل ها را پیدا کردیم، به حجم زیادی از دیتا و محتوا رسیدیم و تلاش کردیم با در نظر گرفتن نمونه های مشابه، تجربه کشورهای دیگر درست پیش برویم و در نهایت به راه حل درست برسیم.

و پس از آن؟

پس از طی این مراحل با کارشناسان و متخصصان به گفتگو و تعامل پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر انتقال پایتخت مثلا در دهه 60 انجام می شد تصمیم درست تری بود. عده ای نیز معتقد بودند که این تصمیم در آن زمان سیاسی بوده است. حال با توجه به وضعیت فعلی تهران و معضلات موجود در چند سال اخیر به نظر می رسد که این انتقال از لحاظ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی امکان پذیر نیست؛ به علاوه اینکه، مسئولان در تصمیم گیری ها مزایای تهران را در نظر نمی گیرند و درگیر مشکلات و معضلات می شوند و به ویژگی هایی که باعث شده تهران به پایتخت تبدیل شود، فکر نمی کنند.

و شما در مستند «پایتخت» چگونه به این مسائل پرداختید؟

در بخش تاریخچه به این موضوعات اشاره کردیم و در بخشی جداگانه که فکر می کنم قسمت آخر باشد به مزایا و ویژگی های تهران پرداخته ایم. از شرایط استراتژیک گرفته تا جایگاه اقتصادی و و تجربه همزیستی اقوام. یعنی گفته ایم اگر تهران مشکلاتش حل شود اتفاقأ شهر خوبی است و استقرارش در بدنه کشور جای درستی است. در ادامه نیز به چگونگی تجربیات کشورهای دیگر درباره معضلاتی مثل ترافیک و آلودگی هوا و زلزله پرداخته ایم و گفته ایم که این معضلات، راه حل تکنولوژیک دارند و حل شدنی هستند و احتیاج به تصمیمات درست مدیریتی دارند.

درباره زلزله و مدیریت بحران به چه مسائلی پرداخته اید؟

بزرگ ترین مشکلی که در شرایط فعلی وجود دارد، زلزله و چگونگی مدیریت بحران آن است و ما سعی کرده ایم به جز هشدار دادن، راه حل هم ارائه دهیم. در نهایت تصمیم گرفتیم موضوع زلزله را ادامه دهیم، زیرا مسئولان از تجربیات زلزله های قبلی درس نمی گیرند و نتیجه این تجربیات به مردم منتقل نمی شود؛ بنابراین قرار شد در قالب دو، سه قسمت دیگر به این موضوع بپردازیم.

این قسمت ها در چه مرحله ای هستند و چه زمانی به مرحله تولید می رسید؟

در مرحله تحقیق و پژوهش هستیم و به زودی وارد مرحله تولید می شویم. قرار است مثلأ به سراغ مسئولان وقت زلزله بم برویم و مشکلات موجود را از زبان آنها بشنویم. یا به طور مثال، همین زلزله کرمانشاه و وضعیت فعلی این استان را بررسی خواهیم کرد تا به این ترتیب با آگاهی دادن به مردم و مسئولان در شرایط بحرانی از تلفات و خرابی های بیشتر بکاهیم.

آیا نسبت به این موضوع، خوش بین هستید؟

به نظرم در تهران ظرفیت های خوبی داریم که در صورت مدیریت درست و شناخت بیشتر مسئولان و مردم می توانند در کاهش تلفات موثر باشند و دغدغه ما نیز همین است.

ساخت مستند «پایتخت» چه فراز و نشیبی داشت و کلأ مستندسازی با موضوعات کلانِ این چنینی، چه مشکلاتی دارد؟

معمولا بیشتر دوستان مستندساز به سراغ سوژه ای مشخص می روند و از همان زاویه به بیان انتقاد می پردازند که این روند ساده تری را ایجاد می‌کند و تکلیف روشن است؛ اما ساختن مستندهای مسئله محور، کار سختی است. شما باید موضوعی را به مستند تبدیل کنید که ما به ازای تصویری ندارد و به آن ها پرداخته نشده است، همین موضوع کار را سخت می‌کند. اما خدا را شکر «خانه مستند انقلاب اسلامی» در این زمینه تجربیات خوبی داشته و پیش تر نیز به آثار موضوع محور پرداخته است. از دیگر سختی های ساخت آثار اینچنینی، مرحله هماهنگی با مسئولان و مدیران است که خود پروسه ای دشوار است. مستندسازی به خودی خود، کار طاقت فرسایی است و زحمت و پی گیری می خواهد اما از طرفی یافتن راه حل ها شیرین است و به فیلمساز انگیزه ادامه دادن می دهد.

آیا از ابتدا قرار بود سری مستندهای پایتخت به صورت سریالی کار شود؟

از ابتدا می دانستیم که این پرونده چند قسمتی است اما هرچه جلو رفتیم دیدیم که پرداختن به این موضوع به زمان و وقت بیشتری نیاز دارد و برای آنکه در حوصله مخاطب بگنجد به تعداد قسمت های آن افزودیم و نهایت آن چیزی شد که الان روی آنتن شبکه است.

مستند «پایتخت» چند قسمت است و آیا ساخت آثاری دیگر با این مضمون را در برنامه کاریتان دارید؟

چهارده قسمت به شبکه تحویل داده ایم که در حال پخش است اما یک قسمت مستقل و بلند 60 دقیقه ای نیز آماده کرده ایم که با این سری مستندهای «پایتخت» متفاوت است و موضوعش درباره بحران مدیریت در تهران و کشور است و به مدیریت کلان و هماهنگی بین مدیران می پردازد و اثری انتقادی است؛ البته نمی دانم بتوانیم از تلویزیون پخشش کنیم یا خیر، زیرا اختلاف های سیاسی در آن مطرح می شود اما به هرحال این احتمال وجود دارد و تلاشمان این است که آن را برای مسئولان یا مخاطبان خاص نمایش دهیم.

به جز مسئولان، این مردم هستند که باید درباره معضلات تهران بیشتر بدانند. امیدوارم مردم بتوانند محتوی و مطالب مطرح شده در مستند «پایتخت» را دریافت و درک کنند.