پرتره یک نویسنده و مولف باایمان و مبارز

فیلم مستند پرتره «آغازگر یک پایان» به مقاطع مختلف زندگی شهید محمدباقر صدر می‌پردازد. در اواسط فیلم، دست نوشته‌ها و کتاب‌های محمدباقر صدر توسط شاگردانش معرفی می‌شود.

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ فیلم مستند پرتره «آغازگر یک پایان» به کارگردانی امید حسن زاده و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر به مقاطع مختلف زندگی شهید محمدباقر صدر، از اجازه اجتهاد در کودکی تا جابجایی‌های چندباره مزار وی در دوران صدام و رژیم بعث در عراق می‌پردازد. این مستند که محصول سازمان هنری رسانه اوج است، در سال 1398 در خانه مستند با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر تولید شده است.

راویان فیلم شاگردان و اطرافیان سید محمدباقر صدر در عراق هستند. کسانی که از نزدیک با او در ارتباط بوده‌اند. فیلم از کودکی و سواد سید محمد باقر صدر در آن زمان و فهم او درباره مسأله مارکسیسم سخن می‌گوید. او در ده سالگی خیلی بیشتر از هم سن و سالهایش می‌داند و کتاب‌های ثقیلی را مطالعه کرده و مسلط می‌شود.

در اواسط فیلم دست‌نوشته‌ها و کتاب‌های محمدباقر صدر توسط شاگردانش معرفی می‌شود. کتاب معروف سید محمد باقر صدر با نام «فلسفتنا» که به زبان عربی نگاشته شده و هم اکنون ترجمه آن به فارسی موجود است از کتاب‌هایی است که در فیلم به معرفی آن پرداخته می‌شود. کتاب در سنین جوانی سید محمدباقر صدر نوشته شد. در اوایل کتاب، فلسفه مارکسیسم شرح داده می‌شود و محمد باقر صدر، رد فلسفه مارکسیسم با ادله فلسفه اسلامی را مطرح می‌کند و آن را به اثبات می‌رساند.

صدر در کتاب هایش می نویسد: «ما همواره با دو مسأله سوسیالیسم و کاپیتالیسم روبرو هستیم و زندگی می‌کنیم اما چیزی که درست است و مکتب جدیدی که ما به دنبال آن هستیم اسلام است.» او در کتاب‌هایش مسائل را از منظر اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهد مثل کتاب «اقتصادنا» یا «ماذا تعرف عن الاقتصاد الاسلامی» که به اقتصاد از منظر اسلامی می‌پردازد.

سید محمدباقر صدر که همزمان با آیت الله حکیم مرجع بزرگ شیعه در عراق زندگی می‌کند ابتدا رساله‌ای مشخص ندارد اما تعدادی مقلد دارد. ایشان در حاشیه «منهاج الصالحین» کتابی که به صورت دست نویس میان شاگردانش رواج پیدا کرده و بعد به چاپ می‌رسد مسائل مذهبی را بیان کرده است. بعد از فوت آیت‌الله حکیم، آیت‌الله خویی به مرجعیت شیعه می‌رسد و محمدباقر صدر یکی از ارجاع‌دهندگان مسائل به ایشان است. دیدگاه آیت‌الله خویی با محمدباقر صدر بر سرمسائل سیاسی یکی نیست و آیت‌الله خویی اصرار به حفظ حوزه به صورت سنتی دارد اما محمدباقر صدر، فردی مبارز است.

فیلم با استفاده از منابع آرشیوی قوی مانند عکس‌ها و فیلم‌هایی که از آیت الله حکیم و خویی می‌بینیم یا فیلم‌هایی که از صدام و حزب بعث نشان داده می‌شود به خوبی مخاطب را با شرح حوادثش همراه می‌کند. فیلم در استفاده از منابع آرشیوی برای تبعید امام به نجف و حضورش در آنجا هم دست و دلباز است و تصاویری زیبا و گاه دیده نشده به مخاطب ارائه می‌دهد اما در بعضی جاها فیلمساز مجبور شده به دلیل کمبود منابع آرشیوی دست به بازسازی بزند. بازسازی‌ها قابل قبول از کار درآمده‌اند مخصوصا در قسمت‌های دستگیری محمدباقر صدر توسط مأموران امنیتی حزب بعث که با فیلترهای رنگی به صورت قدیمی درآمده اند.

شخصیتی که فیلم از سید محمد باقر صدر معرفی می‌کند شخصیتی باورپذیر، باایمان و مبارز است. او به همراه خواهرش بنت الهدی صدر با نام اصلی آمنه صدر، حرکتی اسلامی در میان شیعیان عراق شکل می‌دهند. فیلم در قسمت‌هایی به شرح فعالیت‌های بنت الهدی در تأسیس مدارس اسلامی دختران در عراق می‌پردازد. آنچه فیلم از زندگی این خواهر و برادر مبارز در زمان خفقان دولت صدام روایت می‌کند سرشار از شجاعت، علم و ایمان است که سرانجام به شهادت هر دو می‌انجامد. چیزی که قلب هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد غم فقدان چنین شخصیت‌های موثری است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، سید محمدباقر صدر که از تشکیل حکومت اسلامی در کشورش خوشحال است دست به تألیف کتاب «الاسلام یقود الحیات» می‌زند. محمدباقر صدر با احاطه‌ای که بر مسائل دینی دارد با تألیف این کتاب پیش‌نویس مقدماتی برای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌دهد که این خود کاری بی‌نظیر و ارزشمند است.

صدام و حزب بعث با نگرانی از نقش سید محمدباقرصدر در تهییج شیعیان عراق و طرفداری صددرصدی او از امام خمینی و انقلاب اسلامی سرانجام در فروردین سال 1980 دستور قتل محمدباقر صدر و خواهرش بنت الهدی را می‌دهند. در ایران امام خمینی عزای عمومی اعلام می‌کند در عراق اما داشتن کتاب‌ها، نوار یا حتی تصویری از سید محمدباقر صدر باعث اعدام فرد خاطی می‌شود. سرانجام اما مزار بنت الهدی برای همیشه مخفی می‌ماند اما مزار سید محمدباقر صدر سه بار جابه‌جا می‌شود تا به آرامگاه ابدی خود برسد.

آغازگر یک پایان، فیلمی قابل قبول، کنجکاوی برانگیز و یک پرتره جذاب از مردی بزرگ است که رابطه‌ای عمیق با دین اسلام و خواندن و نوشتن کتاب‌های دینی دارد و از این منظر هم قابل توجه است.

در پایان باید گفت فیلم با همه نقاط قوتش اما یک ضعف فنی کوچک دارد و آن هم استفاده از زیرنویس فارسی به رنگ سفید است که بر روی زمینه تصویرهایی که روشن هستند دیده نمی‌شود و مخاطب نمی‌تواند آنها را بخواند که این مشکل به راحتی و در تدوین قابل حل است.

به قلم: مریم محمدی

منبع: خبرگزاری ایبنا

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: