روایت آشوب های آشکار و پنهان سال خونین 60 / یادداشتی بر «گزارش آشوب»

«گزارش آشوب» به کارگردانی محمدرضا گیوه چیان و تهیه کنندگی رضا کریمی از مستندهای حاضر در بخش جایزه شهید آوینی چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت است.

این فیلم به طور مشخص به ماجراهای سال 60 در تاریخ معاصر انقلاب اسلامی می پردازد. مستندی که سعی دارد علی رغم سایر آثار داستانی و مستندی که درباره این سال خونین ساخته شده، صرفا بر یک رویداد متمرکز نباشد و نگاه جامع تر و ریشه یابی را نسبت به این سال اتخاذ کند.

روایت این مستند از سال 60 با انتخاب ابوالحسن بنی صدر به عنوان اولین رییس جمهور ایران و تشکیل اولین مجلس شورای اسلامی آغاز می شود و صراحت و پرهیز از مقدمه چینی را در ابتدا در دستور کار خود قرار می دهد.

گزارش آشوب از جمله مستندهای صرفا آرشیوی است که با پرهیز از مصاحبه سعی دارد روایت دقیق تر و مبتنی بر اسناد، فیلم ها، عکس ها و مطبوعات در سال 60 ارائه کند. این تعمد را می توان از خوانش متن و شیوه نگارش آن که از انتخاب واژه های سوگیرانه و دارای بار معنایی مثبت یا منفی پرهیر کرده است، درک و دریافت کرد.

مستند با روایت نالایقی بنی صدر و طرح دوفوریت عدم کفایت رییس جمهور در فصل اول خود ادامه می یابد و آشوب مجاهدین خلق برای دفاع از رییس جمهور وقت را به تصویر می کشد. به نظر می رسد نریشن در مقاطعی از فیلم که به درستی نقطه گذاری شده اند برای همراهی بیشتر با وقایع قطع می شود و هر جا همراهی با مردم برای پی بردن به نقش آن ها در شکل گیری تصمیمات و اجرایی شدنشان مورد تاکید است، این اتصال مفهومی رخ می دهد.

پرداختن به تاریخ پر فراز و نشیب انقلاب اسلامی که شاهدانی زنده دارد علاوه بر دردسرهای دستیابی به آرشیوها و اسناد از مهم ترین چالش های پیش روی مستندسازان این گونه موضوعی است. «گزارش آشوب» اما در جایی که تلاش می کند جانبدارانه نباشد ناگزیر دچار این تله عقیدتی یا بهتر بگویم جناحی می شود. با این حال می توان گفت منابع آرشیوی، عکس ها و فیلم ها و مهم تر از همه نوع چیدمان شان امکان قصه گویی و فراتر رفتن از تحلیل را برای مخاطب فراهم کرده است.

گزارش آشوب همانطور که از نامش برمی آید گزارشی از سال 60 است. با مقدمه و موخره ای که از عزل بنی صدر و ابهام زدایی از چرایی آن توسط امام خمینی(ره) در فردای آن روز آغاز و با شرح شورش اوین، فعالیت های مجاهدین خلق، وقایع 7 تیر و 8 شهریور و ترورهای پی در پی سران نظام و ناامنی وقت در کشور، دعوت مردم به معرفی منافقان، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و در نهایت خبر خوش فروپاشی خانه تیمی مجاهدین خلق و شکسته شدن حصر آبادان به پایان می رسد و در عین پرداختن به هریک از این رویدادهای آشنا و شنیده شده به چهره ها و اشخاصی اشاره می کند که در جریان برجسته سازی تعداد محدودی از وقایع دهه 60 مهجور مانده اند.

«گزارش آشوب» ما به ازای نریشن ها اسناد و مدارکی را ارائه می کند که نسبت فیلم های آن بر سایر نمونه هایش غلبه دارد اما خلا دسترسی به منابع آرشیوی که در بعضی از رویدادهای این سال از جمله شورش مجاهدین خلق در زندان اوین که به دنبال ترور شهید بهشتی اتفاق می افتد، با عکس ها و منابع مطبوعاتی جبران می شود.

گزارش آشوب» در عین اختصاص بخش های عمده و قریب به 80 درصدی زمان خود به حوادث سال 60 که به تبع شامل چهره های سیاسی می شود، از به تصویر کشیدن نقش مردم در جریان حمایت از انقلاب غافل نمانده است. واکنش های آن ها به حادثه 7 تیر و 8 شهریور، انتخاب شهید رجایی و شرکت در انتخاب ریاست جمهوری در فصل پایانی و انتخاب آیت الله خامنه ای برای مسند ریاست جمهوری و همکاری در معرفی منافقان و درک اوضاع بحرانی اجتماع از جمله این تاکیدات است.

گزارش آشوب همچنین به سرنوشت شخصیت های کلیدی اش بی توجه نیست و پایان حضور بنی صدر را در با مهاجرت مخفیانه به فرانسه و سپرده شدن فرماندهی مجاهدین به موسی خیابانی را روایت می کند. همچنین در فصل پایانی خود نیز همچنان با اشاره به ماجراهایی که نظیر ترور حسن آیت و جسدسازی از مسعود کشمیری عامل نفوذی مجاهدین خلق در نخست وزیری که از او به عنوان شهید سوم در حادثه 8 شهریور یاد می شد، به حوادث کمتر شنیده و دیده شده ی سال 60 توجه دارد. «گزارش آشوب» همچون نامش روایتگر آشوب است اما به نظر می رسد در این روایت خود از سوگیری البته نه مساوی با بی طرفی پرهیز می کند.

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: