نگاهی به چند مستند با موضوع شهید سلیمانی/ سردار وطن

سینمای مستند، تصاویری مختلف از سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و نقش او در ایران و منطقه ثبت کرده است.

حاج قاسم سلیمانی تا خودش زنده بود، اجازه نمی‌داد که درباره‌اش فیلمی ساخته شود، اما از ساعت یک و بیست دقیقه‌ صبح جمعه‌، 13 دی ماه 1398 به بعد راش‌ها از آرشیوها بیرون آمدند، فیلمساز‌ها دست به کار شدند و روایت‌ها جان گرفتند تا دین خود را به یکی از موثرترین فرماندهان نظامی جهان در نیم قرن گذشته ادا کنند. از آن روز به بعد شبکه‌ها و موسسه‌های مختلف رسانه‌ای، مستندهایی دیدنی با رویکردهای مختلف پیرامون شخصیت حاج قاسم تولید کردند و جشنواره‌ها هر سال شاهد به نمایش درآمدن این آثار و استقبال تماشاگران از اکران آن هستند. ما در این گزارش به چند نمونه از این مستندها اشاره خواهیم کرد.

مستند بلند «قاسم»
کارگردان: مهدی فارسی | مرکز مستند حقیقت

در کنار آرشیوهای کمتر دیده شده از دوران دفاع هشت ساله در برابر ارتش صدام و بعدتر قرارگاه قدس و غائله‌ی اشرار و قاچاقچیان کرمان و سیستان و بلوچستان، ویژگی متمایزکننده‌ی مستند «قاسم» متن گیرای آن است. متنی به قلم محمد رضا ابوالحسنی که گرم و صمیمی، از اول همه چیز را می‌گوید، از قنات ملک و دستان سیاه و ترکه‌ی انار تا عملیات کربلای پنج، تا دادن امان نامه به توابین جنوب شرق، تا دره پنجشیر و دست یاری به احمدشاه مسعود، تا اقلیم کردستان عراق و نشست با بارزانی، تا ضاحیه‌ی بیروت و رفاقت با عماد مغنیه، تا قدس و نبرد با اسرائیل، تا بحران شام و مسلحین، تا عراق و داعش.

ضمن مصاحبه با فرماندهان و سیاستمداران، معرکه‌ها را یکی یکی مرور می‌کنیم و هرچه به پایان می‌رسیم مفصل‌تر می‌بینیم که چه فتح الفتوحی توسط حاج قاسم و یارانش رقم خورده است. خواه جنگ باشد، خواه سیل و بحران، آن سوی مرز یا کوچکترین روستاهای داخل کشور، قاسم سلیمانی، همه جا برای خدمت‌رسانی حاضر است، سربازی که نخواست نامزد ریاست جمهوری باشد، چون خود را نامزد گلوله‌ها می‌دانست.

مستند بلند «ردی از یک مرد»
کارگردان: ساسان فلاح فر | مرکز مستند حقیقت

حضورحاج قاسم در روستای قنات ملک چه برای دیدن خانواده و نزدیکان یا برای باز کردن گره‌ای از کار اهالی، یا حتی بازی کردن «قلعه قوس» با دوستان دوران کودکی، هر چه که بوده، چنان تأثیر عمیق و ماندگاری بر جان ساکنان قنات ملک گذاشته که هیچگاه او و یادش را فراموش نکنند و داغش برایشان همواره تازه باشد.

ساسان فلاح فر، کارگردان مستند «ردی از یک مرد»، که پیش از این هم مستندهایی با سوژه‌های اینچنینی ساخته و علاقمندی خود را به حوزه‌ی مقاومت نشان داده بود، این بار خواسته که از میدان نبرد فاصله بگیرد و اسطوره‌ی جنگ با داعش را از زاویه‌ای دیگر به مخاطبش نشان دهد. دیدن و شنیدن خاطرات حاج قاسم سلیمانی که در منتها درجه‌ی خلوص، صمیمیت و مردم‌داری کنار اهالی باصفای روستای قنات ملک زیسته و با ایشان خندیده، گریسته و کار کرده برای مایی که خدمات ارزشمند او را به جهان اسلام و مردم مستضعف منطقه می‌دانیم ارزشی دوچندان دارد.

مستند بلند «72 ساعت»
کارکردان: مصطفی شوقی | سازمان رسانه‌ای اوج

روزهای منتهی به 13 دی 1398 در منطقه‌ی غرب آسیا، روزهای ملتهب و حساسی بود. به ویژه در عراق اغتشاش‌های خیابانی که ریشه‌های اجتماعی و سیاسی داشتند، اوضاع را متشنج‌تر می‌کرد. در چنین فضایی و در آن سه روز آخر، حاج قاسم سلیمانی به سوریه، لبنان و عراق سفر می‌کند تا بتواند اوضاع را از نزدیک ببیند و با فرماندهان محور مقاومت در منطقه گفتگو کند.

مصاحبه با همرزمان حلقه‌ی اول ایشان، فرماندهان و سیاستمداران برجسته‌ی عراقی، جناب سید حسن نصر الله، دبیرکل حزب الله لبنان و دیگر فرماندهان و مقامات، خط روایت مستند را می‌سازد. مصطفی شوقی به عنوان کارگردان اثر سعی کرده تا با نشان دادن فضاهایی که اتفاقات در آن رخ داده، و بازسازی‌هایی خلاقانه به نحوی عدم امکان نشان دادن صورت مصاحبه‌شوندگان را پوشش دهد.

«72 ساعت» هر چه به ساعت صفر نزدیک می‌شود جزئیات بیشتری را می‌گوید، احوال شخصی و جملاتی که بین حاج قاسم و ابومهدی المهندس و اطرافیانشان رد و بدل می‌شود، لحظه لحظه تا رسیدن به ساعت یک و بیست دقیقه‌ی صبح ادامه دارد.

مستند بلند «پرواز 1:20»
کارگردان: مهدی نقویان | مکتب حاج قاسم

این بار روایت از جنس دیگری است، نرجس، حسین، فاطمه، زینب و رضا از پدرشان می‌گویند. باقر، اسماعیل، سید و دیگران هم از رفیقشان. این بار حرف علاقه و عاطفه است، حرف خانواده است. بگذارید یک بار هم به جای اینکه حرف از گلوله و جنگ باشد، آن روی دیگر قاسم را ببینیم. این روایت عاشقانه‌هایی است که در خاطرات یا مکتوبات نسبت به همسر، فرزندان یا یاران نزدیک می‌بینیم و می‌شنویم، ادبیات خاصی که کمتر از فرماندهان نظامی طراز اول دنیا سراغ داریم و حتی برای بسیاری از علاقمندان او هم ناآشناست.

مستندهای دیگری هم درباره‌ی سوژه‌ها و موضوعات پیرامونی فرمانده شهید محور مقاومت تولید شده که در جایگاه خود بسیار قابل توجه است و از منظر خود می‌تواند نگاهی نو به مناسبات و رخدادهای زندگی ایشان بیاندازد، یکی از این مستندها «چند قدن آن طرف‌تر» به کارگردانی م. فرج صالحی است که برمبنای روایت اعضای تیم حفاظت شهید سلیمانی و روایتی از فرایند یکی از پیچیده‌ترین حلقه‌های حفاظتی دنیاست.

مستندهای دیگری درباره‌ی همرزمان شهید سلیمانی هم ساخته شده که آخرین نمونه‌ی آن «پاییز پنجاه سالگی» ساخته‌ی محسن اسلام‌زاده است، مستندی که در شانزدهمین جشنواره‌ی سینما حقیقت جوایزی را به دست آورد. این اثر، پرتره‌ی سردار شهید محمد جمالی از همرزمان حاج قاسم در درگیری‌های جنوب شرق و بعدتر در سوریه است. اسلام‌زاده در این مستند به صورت موازی خدمات شهید سلیمانی را هم روایت کرده است.

خدمات حاج قاسم سلیمانی محدود به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نبوده است و ایشان پیش از پذیرفتن این مسئولیت خطیر، به عنوان فرمانده لشکر ثار الله و در تقابل با اشرار جنوب شرق فعالیت‌های چشمگیری داشته است که بر مبنای آن مستندهای تحسین شده‌ی «آورتین»، «عیدوک» و «امان‌نامه» ساخته شده‌اند.

ابعاد شخصیتی و رخدادهای خاصی که در زمان حیات پر خیر و برکت شهید سلیمانی اتفاق افتاده، هر کدام می‌تواند سوژه‌ای ناب برای مستندساز و هنرمند خلاق باشد تا از زاویه‌‌ای به این بزرگمرد تاریخ معاصر نگاه کند. حتماً تلاش‌هایی که تا کنون صورت گرفته شایسته‌ی تحسین است و قطعاً نمی‌توان به این مقدار بسنده کرد و رسانه باید بیش از این‌ها دین خود را به «سرباز» قاسم سلیمانی ادا کند.

به قلم: محمداحسان مفیدی کیا
منبع: روزنامه ایران

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: