دردسرهای مستندسازی و لزوم وجود یک آرشیو غنی و متمرکز از اسناد تاریخی/گفت و گو با «الهام معروفی» کارگردان مستند «330 سی سی خاطره»
پیوندها
آخرین اخبار مستند
دردسرهای مستندسازی و لزوم وجود یک آرشیو غنی و متمرکز از اسناد تاریخی/گفت و گو با «الهام معروفی» کارگردان مستند «330 سی سی خاطره»
مستندسازی یکی از مهم‌ترین عرصه هایی است که لزوم تدوین و تجهیز یک آرشیو غنی و متمرکز از همه اسناد تاریخی اعم از فیلم، عکس، موسیقی و دست‌نوشته که می توانند در بازسازی خاطره تاریخی عمومی نقش مهمی را ایفا کنند، می طلبد.
به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از ایرنا، مساله نبودن پایگاهی اطلاعاتی و آرشیوی متمرکز در ایران و نقش پراهمیتی که می تواند در بازسازی خاطره تاریخی عمومی ایفا کند یکی از مهم‌ترین نقاط ضعفی است که نباید اهمیت حیاتی آن را از نظر دور داشت.
پراکندگی اسناد آرشیوی و تکه تکه بودن آن به دلیل در اختیار داشتن انحصاری نهادها و سازمان های ملی و دولتی، مساله ای حیاتی و قابل تامل است که کارگردان مستند ساز با آن مواجه هستند. البته پیشگام دغدغه مند جمع کردن این اسناد، کتابخانه ملی ایران بوده و امید است تا همراهی عمومی همه نهادهای موثر و سازمان های دولتی ایران را در جهت تجهیز و تقویت آن به دنبال داشته باشد.
الهام معروفی کارگردان جوان سینمای مستند ایران که مستند’ 330 سی سی خاطره’ را ساخته از جمله مستندسازانی است که در جریان ساخت اثرش با مشکل نبود یک آرشیو غنی و متمرکز مواجه بوده است.
مستند330 سی سی خاطره که جایزه بهترین فیلمنامه‌نویسی از پنجاه و دومین جشنواره منطقه‌ای اروند (آبادان)، پنجمین جشنواره فیلم کوتاه مستقل خورشید و پنجمین جشنواره ملی فیلم کوتاه حسنات در بخش مستند را در کارنامه دارد؛ روایتی متفاوت از سینمای دفاع مقدس است که در ظاهر داستانی تاریخی از سیر ورود شیشه نوشابه از سال 1910 به ایران تا به امروز، به بیان تجربه زیسته مردم جنوب ایران با محوریت شهر آبادان (شهر محل تولد کارگردان) می پردازد.
این فیلم بیان ترس ها، اضطراب ها و خاطره تاریخی این مردم و همه مردم ایران است که شاید به یک اندازه در این تجربه ها سهیم نبوده اند. ساخت این فیلم سه سال به طول انجامیده که دو سال از آن صرف پژوهش و جمع آوری اسناد و عکس های آرشیوی در دوره جنگ هشت ساله گردیده است.
این اثر با سوژه قرار دادن شی ای تحت عنوان شیشه نوشابه به کارکردهای آن در طی زمان و در زندگی اجتماعی و تاریخی مردم ایران می پردازد؛ کارکردهایی چون ابزاری جنگی و وسیله ایی برای جابه جایی و پیدا کردن بنزین برای خروج از شهر در دوره جنگ هشت ساله و کوکتل مولوتف در زمان انقلاب، کارکردهایی است که کارگردان در فیلم آن ها مورد هدف قرار داده است. بمباران آبادان در طی جنگ عراق و تلاش و تقلای مردم برای فرار از شهر و در همان زمان نایاب شدن بنزین و تلاش های مردم برای به دست آوردن آن در شیشه های نوشابه وجهه ای از قاب تاریخی مردم این شهر است که کارگردان تلاش در نشان دادن آن دارد. کوشش برای خارج ساختن سوژه ی جنگ در قالبی جدید برای خروج از کلیشه فیلم های مستند و داستانی با محوریت دفاع مقدس و همچنین روایتی ساده به منظور اثرگذاری و برقراری ارتباط با عامه مردم از جمله تلاش های این فیلم و کارگردان است.
بازنمایی عشق، شیشه نوشابه ، پیکان و خود شهر آبادان در دوران هشت ساله دفاع مقدس، از این اثر روایتی نوستالژیک می سازد که مخاطب را به دیدن اثر ترغیب می سازد.
درباره کارگردان
الهام معروفی (متولد 1356) یکی از فارغ التحصیلان سینمای جوان است که پیش از ورود به دنیای مستند سازی و دنبال کردن دغدغه هایش در این عرصه، به حرفه فیلمنامه نویسی اشتغال داشته است.
آنچه در ادامه می آید گفت وگوی این کارگردان و مستندساز جوان با ایرنا است:
فیلم من اسمش 330 سی سی خاطره است و با فرم شیشه نوشابه، یک تاریخ اجتماعی-سیاسی و ترس های ناخودآگاه جمعی تاریخ ایران را بیان می کند که در دل این تاریخ، تاریخچه ای از خانواده خودم ارائه کرده ام. دلیل من برای کار روی این موضوع این بود که من متولد آبادان هستم و زمانی که 3 ساله بودم جنگ شد و از آنجا بیرون آمدیم. آخرین خاطره ای که داشتم از آنجا بود و آدم هایی که با شیشه ی نوشابه به دست، در کنار جاده ایستاده و دنبال بنزین بودند. بعدها که بزرگتر شدم فهمیدم که خیلی از این آدم ها به دلیل این که بنزین نبود و نمی توانستند از آنجا بیرون بیایند در آن شهر جا ماندند؛ و در آن شهر و خرمشهر محاصره شدند. و این شروعی بر این شد که من این فیلم مستند را بسازم و چون شیشه نوشابه در دست آن آدم ها بود آن روند تاریخی شیشه نوشابه از زمانی که وارد ایران می شود را تا امروز بررسی کنم و در عین حال ترس هایی که از جنگ برای خود من، نسل من و یا ایرانیان باقی مانده بود در کنارش روایت شود.
مستندسازی بدون تامین اعتبار کیفیت ندارد
این مستند ساز ادامه داد: من حدود هفت سال است که وارد حیطه مستند سازی شده ام و قبل از آن کارم فیلمنامه نویسی بوده است. مشکل عمده و اصلی که امروز از نظر من مستندسازان با آن درگیرند بحث تامین اعتبار و بودجه برای ساخت فیلم است. ما در ایران دو یا سه ارگان حمایت کننده بیشتر نداریم و این ها محدود هستند یعنی با یک سری آدم های خاص کار می کنند. الان باز روندشان کمی تغییر کرده است که شما باید کار را ببری و ارائه بدهی و از کارت دفاع کنی و اگر تایید شد می توانی بروی و آن فیلم را بسازی.
وی افزود: مساله ای که وجود دارد این است که بودجه ای که به تو می دهند تا بروی و فیلم را بسازی به نسبت همه دنیا بودجه ی بسیار پایینی است. و این بودجه پایین باعث پایین آمدن دستمزد کارگردان برای آن فیلم و نتیجه این می شود که کارگردان مجبور است که در طی یک سال و برای تامین هزینه های مالی و زندگی، چندین کار را باهم انجام دهد. خواه ناخواه این مساله بر کیفیت کار اثر می گذارد؛ این کجا که شما در طی یک سال دستمزد خوبی بگیرید و زندگی تان را بگذرانید و بتوانید یک سال تمرکز داشته باشید روی فیلم؛ و فیلمی که یک الی دو سال برای آن وقت و تمرکز گذاشته شود مسلماً خروجی بهتری خواهد داشت؛ تا این که بخواهید در طی یک سال روی سه تا چهار پروژه ی مختلف کار کنید.
نبود آرشیو درد مستندسازی ایران
معروفی خاطر نشان کرد: مساله بعدی به مستندهای آرشیوی بر می گردد که خود من چون در این زمینه کار کرده ام می دانم که آرشیو متمرکزی در ایران وجود ندارد. فیلم خانه ملی کار خوبی انجام داده است و سعی کرده تا آرشیو را جمع کند ولی باز هم این آرشیو پراکنده است؛ یعنی خیلی از سازمان ها هستند که خیلی از آرشیوها را در اختیار دارند؛ مثلا صدا و سیما، وزارت نفت، نیروی دریایی، ارتش و.. هرکدام آرشیوهای متفاوتی دارند که جدا هستند و در اختیار همه قرار نمی دهند؛ در مواجه با تلاش برای استفاده از این آرشیوها بستگی دارد که تو از طرف کجا معرفی شده باشی و اگر بخواهی شخصی کار کنی یا تهیه کننده خودت باشی این آرشیوها به سختی در اختیار شما قرار داده می شود.
‘ مهم متمرکز بودن است و این که ما باید خیلی دوندگی کنیم تا بتوانیم یک آرشیو را پیدا کنیم. اگر اتفاقی در فیلم خانه ملی در راستای متمرکز شدن این آرشیوها می افتاد و در اختیار آنها قرار می گرفت کار راحت تر می شد. یعنی شما حداقل به یک مرکز مراجعه می کردید.’
وی افزود: الان در اروپا این تمرکز هست و یک سایتی هست که خیلی از آرشیوها را دارد. حتی آرشیوهای سایر کشورها را دارد و شما می روید و سرچ می کنید و راحت آن موادی که می خواهید را به دست می آورید؛ حتی آدم هایی دارند که به شما در این پیدا کردن ها کمک می کنند. ولی در ایران این روند وجود ندارد و خیلی از این اسناد را در اینترنت قرار نمی دهند و یک جاهایی اصلا این مساله را امنیتی می کنند.
پیش‌داوری مانعی بر سر راه انتخاب سوژه
کارگردان 330 سی سی خاطره ادامه می دهد: مساله دیگر این است که چون مستند به نوعی بازتاب فرهنگ و شرایط اجتماعی آن جامعه است (شاید فیلم داستانی هم با موضوعات اجتماعی ساخته بشود) آن قدر که روی مستند اجتماعی حساسیت وجود دارد، روی سینما و فیلم داستانی حساسیت وجود ندارد؛ چرا که مستند اجتماعی واقعیت است و همه این را می دانند. مواقعی برای خود من پیش آمده است که دوست دارم راجع به خیلی از سوژه ها کار کنم ولی هیچ حمایتی وجود ندارد و خواه ناخواه در همان مرحله اول یک سانسوری اتفاق می افتد که شما این کار را انجام ندهید.
معروفی در جواب این سوال که روند انتخاب سوژه ها انتخابی است یا اختیاری، به پژوهشگر ایرنا گفت: سوژه را خود ما انتخاب می کنیم و ارائه می دهیم؛ اما هستند دوستانی که دو یا سه سال است کار نکرده اند و فیلمی نساخته اند به این دلیل که خیلی امکان این برایشان وجود نداشته که سوژه هایی که دغدغه شان است و دوست دارند بسازند را بسازند و سایر سوژه ها نیز در راستای تفکراتشان نبوده است.
وی بیان کرد: یک جایی مثل تلویزیون سیاستش مشخص است که فلان سوژه ها را می خواهد و فلان چهارچوب ها را دارد و شما ارائه می دهید و یا قبول می کنند و یا قبول نمی کنند و یا متناسب با ساختار آنها سوژه ارائه می دهید. همین باعث می شود که برخی از دوستان فیلم ها را شخصی بسازند و شخصی هزینه کنند و کار را انجام بدهند به این خاطر که هیچ ارگان و سازمانی (شاید به دلیل پاره ای از ملاحظات یا محافظه کاری های خودشان) فیلم آنان را نسازند؛ در صورتی که شاید تولید این فیلم هم هیچ گونه محدودیت و اتفاقی را به همراه نداشته باشد ولی پیشاپیش می ترسند و قضاوت می کنند و این باعث می شود تا آن فیلم تولید نشود. با تمام این تفاسیر دوستانی را دیده ام که مستندها و فیلم هایی مستقل با هزینه های شخصی خودشان و براساس دغدغه مندی هایشان را تولید می کنند.
معروفی در انتها و با اشاره به رویاهایش در مستند سازی گفت: این فیلمی که ساخته ام را خیلی دوست داشتم و خیلی هم برای آن در طی دو سال دوندگی کردم اما خیلی دوست دارم که یک روز بدون هیچ دغدغه مالی و بدون هیچ ترسی از بابت تامین اعتبار و نگرانی بابت مسائل مالی، فیلمی که دوست دارم و در راستای تفکرات من هست را بسازم.
جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید:
خبرهای مشابه