«آستان خورشید»، یک مستند پژوهشی در خور توجه

«بلندای دشت طوس، ریشه در تاریخی کهن دارد …» این اولین جمله از مستند کوتاه «آستان خورشید» است، مستندی خوش رنگ و لعاب درباره‌ی تاریخچه‌ی شهر مشهد که طبق فیلم‌نوشت ابتدایی، بخش کوچکی از یک کلان‌‌پروژه درباره‌ی شناخت و بازنمایی سه بعدی ادوار تاریخی مشهد الرضا (علیه السلام) و حاصل کار گروهی از استادان و پژوهشگران در حوزه‌ی تاریخ است.

پی گرفتن نحوه‌ی تشکیل و گسترش شهر مشهد، پیش و پس از شهادت امام رضا (ع) یعنی از آن زمان که روستای سناباد بود تا کنون که تبدیل به کلان‌شهر شده، ضمن گذر از اعصار تاریخی ایران و بیان تأثیر هر دوره بر آبادانی این شهر، اصل و اساس روایت مستند است. از شهادت امام رئوف در راه بازگشت از مرو و آرام گرفتن در خاک سناباد، تا آنچه گوهرشادبانو و شوهرش در عمارت صحن و سرای علی بن موسی‌الرضا کرده‌اند، یا گسترش مشهد در عصر پایتختی نادرشاه افشار و بعد رسیدن به ایران معاصر و انقلاب و اکنون، در متنی شیوا، که مملو از داده‌های تاریخی و اطلاعات جغرافیایی است، ضمن بیان احوال شهر، به نوعی تاریخ ایران اسلامی را هم مرور می‌کند. صدای گرم و مخملین ناصر طهماسب به خودی خود جذاب است، و طبیعی است که اگر روی تصاویر هنرمندانه‌ یا آرشیو کمتر دیده شده بنشیند، تأثیری دوچندان خواهد داشت.

دکتر حمیدرضا محروقی، وحید توسلی و همکارانشان، نویسندگی و کارگردانی اثر را به صورت گروهی انجام داده‌اند و حاصل این کار گروهی، متنی درخور توجه و علمی است که پیداست نیاز به آن گروه یازده‌ نفره‌ی پژوهش و تولید هم داشته‌ تا بتوانند از عهده‌ی بازه‌ی تاریخی گسترده‌ای که برای روایت موضوع مستند برگزیده‌اند، برآیند.

اثر، تصویر تولیدی چندانی ندارد، نماها بیشتر آرشیوی یا برگرفته از مستند «مشهد» اثر حسین ترابی یا سریال «ولایت عشق» مهدی فخیم‌زاده هستند. با این حال تصاویر هوایی استفاده شده، که تنها نماهای تولید شده توسط تیم مستندساز است، خوب از کار درآمده‌‌اند.

موشن‌گرافیک، اینفوگرافیک، پویانمایی و بازسازی سه بعدی و از این دست تولید محتوا‌ی رایانه‌ای، وجه ممیزه‌ی مستند «آستان خورشید» است، بخصوص اینکه بدانیم تمام جانمایی‌ها و مدل‌سازی‌ها و حتی تکسچر‌های ابنیه، وجه پژوهشی داشته و به مثابه یه مقاله‌ی تصویری قابل ارجاع است. از این رو باید تلاش گروه مفصل پویانمایی و مدل سازی را شایسته‌ی تقدیر دانست، چرا که ایجاد چنین محتوایی که مستلزم زمان و هزینه‌ی بسیاری نیز هست، می‌تواند تا مدت‌ها به عنوان یک مرجع مورد استفاده قرار گیرد.

نکته‌ی قابل توجه در این مستند، وجه پژوهشی آن است و چنان که از عنوان‌بندی هم بر می‌آید یک تیم پر و پیمان از لابلای کتاب‌ها و منابع مکتوب، اسناد و عکس‌های تاریخی و تصاویر آرشیوی، اطلاعات مورد نیاز را به تیم کارگردانی تحویل داده‌اند. هم، این کار پژوهشی مفصل و هم آن محتوای بصری طبعاً نیاز به هزینه‌ی قابل توجهی به ویژه برای فیلم مستند دارد و شاید این هزینه با دیگر آثار مستند کوتاه حاضر در جشنواره قابل مقایسه نباشد. اینجاست که نقش سرمایه‌گذار اثر، که «پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن» باشد، مشخص می‌شود. البته دیگر نهاد‌ها و ارگان‌ها هم می‌توانند این نوع سرمایه‌گذاری را سرلوحه‌ی کار خود قرار داده و گروه‌های خلاق مستندسازی را حمایت کنند و ببینند که حاصل اعتماد به توان هنرمندان متعهد این مرز و بوم، همواره دیدنی و قابل ارائه است.

به قلم: محمد احسان مفیدی کیا

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: