مستند کوتاه چیست و چگونه ساخته می شود؟

مستند کوتاه چیست و چگونه ساخته می شود؟

مستند کوتاه چیست و چگونه ساخته می شود؟
۱۲ دی ۱۴۰۱

مستندها در گذشته در میان مردم عادی، گزینه محبوبی برای تماشا نبودند، زیرا بیشتر دارای فضایی خشن، آموزشی یا کمی، فقط کمی، خنده‌دار بودند؛ بنابراین شانس کمتری نسبت به فیلم‌های داستانی و بلند برای جلب توجه مخاطب داشتند؛ اما در دو دهه اخیر با پخش مستندهای پر زرق و برق و جالب توجه یا سریال‌های مستند جنایی بسیار موفق، گذشته نامحبوبشان به فراموشی سپرده شده و در حال حاضر، انتخاب میلیون‌ها تماشا‌گر برای سرگرمی شبانه خود هستند.

به دلیل همین محبوبیت، امروزه کسب‌و‌کارهای خلاق زیادی از ویدئوهای سبک مستند برای معرفی کسب و کارشان و همین طور ارتباط با مشتریان جدید و قدیم خود استفاده می‌کنند. در واقع این مشاغل از نوعی بازاریابی ویدیوئی برای معرفی شرکت خود به شیوه ای معتبر بهره می‌جویند. آنها با نشان دادن پشت پرده واقعی کسب و کارشان و عملکرد موفق و حقیقی شان به مخاطب به جای یک تبلیغ‌ ویدئویی رنگارنگ پر زرق و برق، اعتبار و اعتماد او را بدست می‌آورند.

حالا وقت آن شده است که به یکی از جدیدترین و محبوب‌ترین شیوه های کسب‌و‌کارهای ویدئویی که همان مستند کوتاه است بپردازیم.

مستند کوتاه چیست و چگونه ساخته می شود؟

مینی مستند یا مستند کوتاه را میکروداک یا مینی‌داک نیز می‌نامند که مخفف کلمه انگلیسی mini/microdocumentary می باشد. مینی مستندها معمولا بین 2 تا 25 دقیقه می باشند. مستندهای کوتاه، راهی خلاقانه برای نشان دادن پیام یا داستان شما در زمان محدود هستند که گاهی به سفارش سازمان ها یا شرکت‌های تجاری خصوصی یا حتی خبرگزاری‌ها تولید می‌شوند. اینها برای نشان دادن داستان پشت کسب و کارشان و یا معرفی پروژه‌هایشان روی استفاده از این قالب فیلمسازی که به راحتی به علت حجم کم قابل اشتراک گذاری است، متمرکز هستند. در بازارهای امروزی، برند‌هایی در این رقابت تنگاتنگ، که به دلیل عرضه ی بیشتر از تقاضا به وجود آمده پیروز می‌گردند، که با تبلیغات هوشمندانه و موفق، سهم بیشتری از تقاضا را برای خود کنند.

در حال حاضر، صدها برند معتبر مستندهایی را منتشر کرده‌اند که داستان های واقعی پشت تولید محصولاتشان یا مدل های کسب و کارشان را نشان می‌دهد. این مستندهای مارک دار هم در داخل هم به صورت فریلنسری تولید می شوند. درست است که این مستندها همان کار تبلیغات را انجام می دهند اما فراموش نکنید که رسالت مستند همانند نامش نشان دادن حقیقت به مخاطب است.

چرا و چگونه یک مستند کوتاه بسازیم؟

برای شمایی که زمان و بودجه محدودی دارید مستندهای کوتاه، بهترین راه برای اشتراک گذاری و روایت داستانتان است. وقتی شما می‌خواهید برای یک کسب و کار، یک مستند بسازید باید روی جنبه قانع کننده از داستان شخصی آن مجموعه تمرکز کنید، مثلا اینکه چرا یک کارآفرین کسب و کار شخصی خود را راه‌اندازی نموده یا مستندتان ویترینی باشد برای نشان دادن یک پروژه موفق از یک مجموعه یا برای نشان دادن یک محصول برجسته که یک ویژگی خاص را با مزایایی شگرف برای مشتریان خود تبلیغ می کند.

قبل از اینکه به شما بگوییم چگونه می توانید یک مستند کوتاه بسازید توجهتان را به چند نکته جلب می نماییم که عبارتند از:

نکته 1: روند ساخت مستند کوتاه، بسیار مشابه مستند بلند است با چند تفاوت مهم و اساسی که باید به آنها توجه کرد. با توجه به استفاده متداول از مستندهای کوتاه برای به اشتراک گذاشتن داستان یا پروژه یک سازمان یا یک شرکت تجاری خصوصی، احتمالا مهم است که شما به عنوان سازنده، تائیدیه کارفرمایتان را نیز داشته باشید.

این نکته مهم را همیشه هنگام کار با مشتری به خاطر داشته باشید، با او به گفتگو بنشینید و خیلی واضح و روشن راجع به انتظاراتتان از پروژه نهایی با یکدیگر صحبت کنید. شما به عنوان تهیه کننده موظف هستید که مشتری را ترغیب و راهنمایی کنید در مورد هدفش از ساخت فیلم بیندیشد که مثلا از ساخت این فیلم چه دستاوردی می خواهد داشته باشد؟ یا قرار است از این فیلم در کجا و چه پلتفرمی استفاده شود، تلویزیون، فضای مجازی، کنفرانس؟ و اینکه وقتی فیلم به پایان می رسد چه احساسی را به مخاطب القا کند؟ او را تشویق به انجام چه کاری کند؟ ماندگاری فیلم چقدر باشد؟ و … .

نکته 2: هر کاری ابزار خاص خودش را می طلبد و مستند سازی هم از این قاعده مستثنی نیست، پس ابتدای کار از مجهز بودن تیمتان مطمئن شوید.

نکته 3: برای مستند‌های کوتاه مارک دار، بهتر است زمان آنها کمتر از یک دقیقه باشد، زیرا بیننده‌ها بعد از یک دقیقه به طور چشمگیری کاهش می یابند، بنابراین مستندتان هرچه طولانی تر باشد شانس کمتری برای دیده شدن دارد. این بدان معناست که در 30 ثانیه اول با صدایی گیرا، لحنی قانع کننده و پیامی انگیزشی، جادوی خود را در کمترین زمان ممکن باید انجام دهید.

حال با در نظر گرفتن این نکات به مراحل اولیه ساخت یک مستند کوتاه می پردازیم.

مراحل اولیه برای ساخت یک مستند کوتاه

مرحله اول: هدف از ساخت فیلم کوتاه را مشخص کنید

شاید بتوان گفت این مرحله، مهم ترین بخش این فرآیند است. شما حتما باید از مشتری یا کارفرما بخواهید که هدفش از مستند درخواستی اش را مشخص کند و به این موضوعات که این فیلم قرار است برای او چه کاری انجام دهد و اصلا چرا به یک ویدئو نیاز دارد خیلی دقیق فکر کند و برای شما کاملا روشن توضیح دهد. ممکن است افراد به دلیل مشغله زیاد، از اهمیت این موضوع غافل شوند ولی از من به شما نصیحت، خود را تحت چنین فشاری قرار ندهید و با آرامش کامل، مشتری خود را از اهمیت این موضوع آگاه سازید. یک مستند باید به این پرسش ها و پرسش‌های مشابه آنها پاسخ دهد که چرا مخاطب باید به این شخصیت داستان یا رویداد اهمیت دهد؟ اینکه چرا این رخداد تاثیرگذار بود؟ چرا آن مکان ارزشمند است؟ چرا این شخص مهم است؟

برای ساده نمودن این روال می توانید یک پرسشنامه آماده نموده و از مشتری بخواهید که با دقت به آن پاسخ دهد. از صاحب کسب و کار، سوالات ارزشمند و مهم بپرسید تا به اصل داستان یا نقطه عطف آن برسید و در عین حال دیدگاه منحصر به فرد او را به تصویر بکشید. مطمئن شوید فیلمی که می گیرید با داستانی که می گویید مطابقت داشته باشد.

مرحله دوم: تحقیق

هرگاه هدف فیلم را به وضوح دریافتید در مورد موضوع مورد نظر، خوب تحقیق نموده و موضوعی مناسب برای مستند خود بیابید که تماشاگر را خیلی سریع بر روی یک شخصیت یا رویداد یا داستان یا مکان یا وجهه ای از کسب و کار شما متمرکز کند و بهترین روش برای بیان داستان شما باشد. مثلا اینکه با چه کسی و کجا مصاحبه کنید؟ برای روایت داستان به چه نوع فیلمی نیاز دارید؟ چه مدت پروژه ساخت فیلم طول خواهد کشید؟ و … .

مرحله سوم: طرح اولیه فیلمنامه / پیشنهاد پروژه

شما برای اینکه انتظارات مشتری را مدیریت کنید، هوشمندانه‌ترین کار، نوشتن یک فیلمنامه قبل از عکس برداری یا فیلمبرداری است. در واقع شما بعد از تحقیق جامع راجع به موضوع و با استفاده از نقل قول ها و روایات جمع‌آوری شده، یک فیلنامه اولیه می نویسید. درست است که فیلمنامه بعد از اتمام فیلم برداری ممکن است تغییر کند اما این می تواند روشی مطمئن باشد برای ارائه کار به مشتری تا مطمئن شویم که این ویدئو همان پیامی را دارد که مشتری، دنبال آن است.

مرحله چهارم: بودجه

در خلال نوشتن فیلمنامه، یک بودجه دقیق تعیین کنید و برای اینکه برای خودتان یک امنیت کاری ایجاد کنید 8 تا 10 درصد، بیشتر از بودجه محاسبه شده را در نظر بگیرید و به کارفرما اطلاع دهید تا اگر بودجه نهایی از سقف بودجه تعیین شده بالاتر رفت، دچار دردسر نشوید.

*حرفه ای‌تر و بهتر است در چند مرحله و بعد از اعلام بودجه، فرصت تجدید نظر را به مشتری بدهیم.

مرحله پنجم: تولید

حالا زمان آن است که عناصر داستان خود را جمع آوری کنید، خواه جمع آوری فیلم و عکس و مصاحبه جدید باشد خواه فیلم و عکس از آرشیو.

مرحله ششم: پس از تولید

فیلمنامه خود را براساس فیلم و عکس و مصاحبه های جدیدی که جمع آوری نمودید مجددا بنویسید و قبل از شروع ویرایش، تایید نهایی فیلمنامه را از کارفرما بگیرید زیرا ویرایش در نهایت قرار است همه چیز را کنار هم قرار دهد.

مرحله هفتم: خروجی نهایی

خروجی نهایی، چیزی است که در جلسات اول گفتگو با مشتری مشخص می شود یعنی اینکه برای چه کسی، چگونه، کجا و کی قرار است از مستندتان استفاده شود. فی الواقع صحبت های ما با مشتری، خروجی نهایی را مشخص می کند.

در آخر چه یک مستندساز نوپا باشید یا یک فیلمساز حرفه ای، فراموش نکنید که ایده در حرفه شما حرف اول را می زند، برای ایده های نو تا می توانید کنجکاو باشید. کنجکاوی، محرک ایده های نو است، زیاد کتاب بخوانید، زیاد فیلم ببینید و به جهان پیرامونتان با دقت بیشتری بنگرید، به تدریج ایده های نو در ذهن شما متولد خواهند شد. حال بررسی کنید چه کسانی اقبال بیشتری نسبت به ایده های شما دارند؟ مخاطبتان چه کسانی هستند؟ و … همان طور که می دانید امروزه مستندهایی با درون مایه‌های متفاوت، مورد تقاضاست و برای شما که یک مستندساز بی تجربه هستید مستندهای کوتاه، ایده خوبی برای شروع و تقویت مهارت هایتان به عنوان یک تازه کار است، زیرا به عنوان یک مستندساز مبتدی، کمتر تماشاگری را پیدا خواهید کرد که متعهدانه به تماشای یک مستند بلند بنشیند، اما مستند ۲ تا ۳ دقیقه ای، همیشه شانس بیشتری برای دیده شدن نسبت به مستندهای بلند را دارد.

پس دنبال ایده های نو و کسب تجربه و تقویت مهارت هایتان باشید، مهم نیست که از کجا شروع می کنید؛ مهم نتیجه کار شماست که با آن قضاوت می شوید.

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: