سفارش دهندگان غیر حرفه‌ای به سینمای مستند آسیب می‌ زنند

علیرضا حسینی، مستندساز، عضو هیات مدیره خانه سینما و نایب رییس هیات مدیره انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند معتقد است کارفرمایان و سفارش دهندگان غیرحرفه‌ای و کم‌دانش، آسیب سینمای مستند هستند.

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، علیرضا حسینی مستندساز، عضو هیات مدیره خانه سینما و نایب رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران، درباره وضعیت سینمای مستند در ایران و رونقی که در چند سال اخیر تجربه کرده است، گفت: سینمای مستند در طول تاریخ سینما در جهان و ایران، سینمای پیشرو، تاثیرگذار و جریان‌ساز بوده است و اکنون در میانه دومین قرن تاریخ پیدایش سینمای مستند هستیم که بدون سینمای مستند، آگاهی از واقعیت‌ها و‌ حقیقت بسیاری از وقایع تاریخ معاصر امروزه بر ما پوشیده بود. باید بدانیم سینمای مستند به پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک و به علوم انسانی، صنعت، تجارت، پزشکی و علوم طبیعی و شناساندن جهان و مشاهیر آن بسیار خدمت کرده است و هیچ موضوعی در دنیای معاصر نیست که از سینمای مستند بهره نبرده باشد. سینمای مستند با وجود ژانرها و گونه‌های متعدد توانسته است همواره هنری پیشرو و رسانه‌ای کار آمد باشد؛ به بیانی در هر دهه و هرسال متناسب با اتمسفر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جوامع رشد و شکوفایی داشته است.

او در پاسخ به این پرسش که آیا مستندسازی افراد با تخصص‌های مختلف آفتی برای سینمای مستند است یا خیر بیان کرد: در نیم قرن گذشته به علت در دسترس بودن و ارزان تر شدن امکانات فیلمسازی، رشد و توسعه دانشگاه و سیستم‌های نوین، تعدد شبکه‌های تلویزیونی، سینما و شبکه‌های مجازی سینمای مستند نیز رشد کمی و کیفی گسترده‌ای یافته است و دیگر برای هیچ‌کسی ساختن فیلم مستند، یک آرزو و رویا نیست. البته رشد کمّی این تعداد از فیلمسازان مستند در جهان و ایران در کنار خوبی‌های خود، صدمه‌های کیفی نیز به سینمای مستند و مستندسازی وارد کرده اما کفه سنگین ترازو با دستاوردهای مثبت سینمای مستند است. البته به دلیل استفاده از متخصصان در سمت‌های مختلف فیلمسازی و استفاده از تجهیزات پیشرفته، ورود افرادی با تخصص‌های غیرسینمایی هم نمی‌تواند به کلیت فیلم‌ها آسیب وارد کند. اگر تهیه‌کننده، کارگردان و پژوهشگر توانا و سناریوی حرفه‌ای در روند ساخت فیلم مستند تعریف بشود حتما آن اثر از وجود عوامل فنی و تکنیکی و هنری مناسب نیز در روند تولید و مراحل پساتولید بهره خواهد برد. فیلمبردار، صدابردار، تدوینگر، صداگذار و آهنگساز حرفه‌ای نیز ترجیح می‌دهند با تهیه‌کننده و گروه تولید حرفه‌ای کار کنند و مسلما نتیجه کار حرفه‌ای خواهد شد.

این مستندساز درباره آفت سینمای مستند در ایران عنوان کرد: درباره آفت و آسیب‌شناسی در سینمای مستند می‌توانم به وجود سفارش دهندگان و کارفرمایان غیرحرفه‌ای و کم‌دانش اشاره کنم که کار را نمی‌شناسند و سفارش بی‌هدف می‌دهند. همچنین روابط عمومی‌هایی که عوامل اداری خود را به یک دوربین و امکانات اولیه تجهیز می‌کنند و فیلم‌های مستند ضعیف و غیرحرفه‌ای می‌سازند و با چند پلان هوایی و وایپ و‌ وله تصویری، عملا اثری گزارشی و ضعیف می‌سازند. این آثار هرگز در مرتبه فیلم مستند قرار نمی‌گیرد اما بودجه و سرمایه‌های انسانی و اقتصادی سینمای مستند را تباه می‌کنند.

نایب رییس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی تهیه‌کنندگان سینمای مستند ایران در پاسخ به اینکه آیا معیشت مستندسازان بر تولید آثار آن‌ها و کیفیت شان تاثیر می گذارد یا خیر، گفت: نبود توجه و رعایت نکردن اخلاق حرفه‌ای در میان کارفرمایان و سفارش دهندگان، نادیده گرفتن حقوق مادی و معنوی مستندسازان، گاهی رعایت نشدن حقوق کارفرمایان توسط مستندسازان و سفارش گیرندگان از آفات بزرگ سینمای مستند است و بهترین راه برون رفت از این بحران و ‌آفت، رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای میان سفارش دهندگان و سفارش گیرندگان و عوامل تولید فیلم است.

او ادامه داد: در سال‌های اخیر تورم اقتصادی فزاینده و غیر معمول نیز باعث افزایش هزینه‌های تولید فیلم مستند شده است اما همچنان بودجه‌های تولید فیلم با برآوردهای یک دهه قبل محاسبه می‌شود. مسلما این رویه از نظر کیفی باعث افت کیفی فیلم‌ها شده است و اقتصاد و معیشت مستندسازان را نیز به شدت دچار بحران‌کرده است. همچنین توجه نکردن وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها به مستندنگاری از پروژه‌های ملی و بزرگ نیز آفت دیگری است که قبلاً اشاره کردم، این بودجه‌ها معمولا یا در جایی دیگر هزینه می‌شوند و یا به نااهلان داده می‌شوند. البته قصه پر غصه‌ای است این رویه در کشور ما؛ و گاهی استثناهایی نیز در میان وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها هستند که در طول یک قرن گذشته تا به امروز بسیار دقیق، شایسته و ‌حرفه‌ای به تولید فیلم مستند توجه داشته‌اند، مانند وزارت نفت، صنعت فولاد، گاهی در صنعت سدسازی و راه آهن. البته که توجه و جذب سرمایه‌گذار و سفارش دهنده خارج از کشور و ارتباط با پخش کننده‌های بین المللی نیز می‌تواند به چرخه اقتصادی تولید فیلم مستند کمک کند.

عضو هیات مدیره خانه سینما درباره جشنواره سینماحقیقت، عنوان کرد: جشنواره‌های فیلم در جهان، مهم‌ترین نقش را در افزایش راندمان کیفی و کمی فیلمسازی و ترغیب و تشویق فیلمسازان به بهتر شدن آثارشان دارند. در ایران نیز از اواسط دهه هشتاد، جشنواره بین المللی فیلم مستند که با عنوان جشنواره حقیقت می شناسیمش در رشد و ارتقای سینمای مستند، کشف و حمایت از مستندسازان حرفه‌ای و جهانی شدن سینمای مستند ایران، نقش به سزایی داشته است.

خوشبختانه چند سالی است که شاهد رقابت سه تا چهار نسل از مستندسازان خوب کشور در جشنواره سینما حقیقت هستیم و عملا این یک موفقیت بزرگ برای سینمای مستند ایران است. در دو یا سه سال گذشته بحران کرونا و بحران‌های اقتصادی و غیره به نحوی در شکل برگزاری جشنواره سینماحقیقت تغییراتی را تحمیل کرده است اما نوآوری‌هایی هم در برگزاری آن ملاحظه می‌شود مانند برگزاری آنلاین جشنواره و یا تغییر در محل برگزاری آن و همچنان در هر سال ششصد تا هشتصد فیلم مستند متقاضی حضور در جشنواره حقیقت از داخل و خارج از کشور هستند.

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: