تهران به حکمران نیاز دارد / یادداشت وزیر سابق راه و شهرسازی بر مستند «آقای مدیر»

عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی در یادداشتی به مستند آقای مدیر پرداخته و معتقد است در بحث مدیریت شهری، هویت محلی کاملا بی معناست و شهر هیچ هویتی برایش وجود ندارد.

عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی درباره مستند آقای مدیر به کارگردانی علی نیکبخت، تهیه‌کنندگی احمد شفیعی و تولیدشده در خانه مستند که این روزها به تازگی اکران خود را آغاز کرده، پرداخته است و به نکاتی درباره مدیریت شهر تهران و نوع نگاه این مستند به این کلانشهر اشاره می کند. متن این یادداشت بدین شرح است:

«اقلیم، یک ظرفیت مشخص دارد ولی امروزه به تکنیک غره شده‌ایم و گمان می کنیم که با تکنیک می شود بسیاری از مشکلات را حل کرد. در ایران کسی ظرفیت‌های اقلیمی را به رسمیت نمی شناسد و محدودیت‌های ظرفیت را با تکنیک نمی شود برطرف کرد.

اینکه دولت اخیرا تصمیم گرفته آب دریای عمان را به سمت زاهدان بیاورد، آقای احمدی نژاد تصمیم گرفت آب خزر را به سمت سمنان بیاورد، آقای روحانی نیز گمان کرد که باید آب خزر را به سمت سمنان ببرد، همه نشانه چنین نگاه اشتباهی است.

در اولین جلسه هیات وزیران در سال 1392 که در مشهد تشکیل شد، اولین خواسته نمایندگان، هدایت آب دریای عمان به سمت مشهد بود و عقد یک قرارداد با تاجیکستان، تا آب به سمت مشهد بیاید! در ابتدا گمان کردیم که دولت را دست انداخته‌اند و ماجرا بیشتر شبیه یک شوخی بود ولی بعد دیدیم که اتفاقا خیلی هم ماجرا برایشان جدی است که 2000 کیلومتر آب را به سمت مشهد پمپ کنند و حتی بحثی جدی درباره مشخص شدن هزینه این عملیات داشتند و من، حیرت‌زده تنها به دنبال این سوال بودم که چرا باید آب شهر مشهد، وابسته به یک کشور دیگر باشد؟ بعدها آب از دریای عمان به سمت شهر یزد آمد و کلی هم در بوق و کرنا شد که چه کار عظیمی صورت گرفته است!

در مستند آقای مدیر به مفهوم اقلیم توجه شده و این نکته بسیار مهم و مثبتی است. نکته دیگری که در این مستند به آن کمتر توجه شده این است که تمدن براساس یک نظمی در تعامل انسان و طبیعت خلق می شود و اگر جایی این نظم لحاظ نشود، غیرممکن است که تمدن شکل بگیرد. این نظم در مفهوم تمدن، وجوه مختلفی دارد که یک وجه آن، سازگاری اقلیمی و پذیرش نظم طبیعی و کیهانی است و اتفاقا این مساله، یکی از ویژگی های تمدن ایرانی است و به نظرم یکی از مشکلات ما، فراموشی این ویژگی تاریخی در تمدن‌مان است.

نظم اجتماعی نیز در این میانه بسیار مهم است. شهر به مثابه ی یک سازمان اجتماعی و یک پدیدار تاریخی است که یک پیشینه تاریخی و تمدنی دارد که البته در مستند آقای مدیر اصلا به این مفهوم پرداخته نشده است.

اصلی ترین مساله تهران، عدم توجه به نظم تمدنی است که یک بخش آن عدم توجه به نظم کیهانی و پیشینه طبیعی و یک بخش آن عدم توجه به پیشینه تاریخی و تمدنی است.

شهر به مثابه یک سازمان اجتماعی، نیاز به اراده جمعی و اعمال آن و تامین منافع جمعی دارد. این شهر نیاز به مدیریت ندارد، نیاز به حکمران دارد.

مدیر کسی است که دستوری از بالادستی می گیرد تا اهدافی را که توسط فردی دیگر تعیین شده با منابع در اختیار مدیر، محقق سازد. حکمرانی یک عمل جمعی است که این جمع، خودشان برای خودشان، هدف، منابع و نظام تنفیذ و اجرا تعیین می کنند. ادبیات حکمرانی هم با ادبیات مدیریت، بسیار متفاوت است.

این مستند، به ادبیات مدیریتی وفادار است. خطاب به مدیرانی است که خودشان اصلا تعیین‌کننده نیستند. من اساسا با نام آقای مدیر مشکل دارم در حالی که بحث، بحث حکمرانی است. در نظام قدیم حکمرانی، نظام دولت شهر وجود داشته و سیستم حکمرانی محلی، حاکم بوده است. در حکومت رضاشاه، مرکزیت کاملی به وجود آمد و هویت محلی حذف شد و شهر به مثابه سازمان اجتماعی، بی معنا شد. نکته مهم این است در بحث مدیریت شهری، هویت محلی کاملا بی معناست. زمانی که قرار باشد دولت مرکزی و وزرا برای همه شهرها به صورت متمرکز تصمیم بگیرند، برایشان شهرها هیچ تفاوتی ندارند، یعنی رقابت و توسعه محلی کاملا در این حالتِ متمرکز، بی معناست.

اصلا چرا باید سطح حکومت مرکزی به این صورت باشد و شهر هیچ هویتی برایش وجود نداشته باشد؟ در نظام تقسیمات کشوری، حکمرانی محلی و شهری هیچ اهمیت و معنایی ندارد.

البته محله‌محوری در سال‌ها اخیر مطرح شده است که در صورت معنا پیدا می کند که شهر را به مثابه سازمان اجتماعی بپذیریم.

منبع: روزنامه اعتماد

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: