نگاه شبه رمانتیک به مفهوم آب در مستند «کاریز، قصه آب»
در وضعیت فعلی شاید پس از نفت، آب سیاسی ترین ماده در ایران است. خشکسالی های پی در پی، اعتراضات پیرامون بی آبی، آلوده سازی آب توسط صنایع بزرگ، از بین رفتن رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها، ماجراهای انتقال آب در استان های مختلف، نقد به شیوه و روش های سدسازی و بسیاری موارد دیگر که زیست بوم ایران را دچار تحولات گسترده و با خطرات جدی مواجه کرده است، این بحث ها تا بدینجا پیش رفته است که امروزه از یک مافیای آب صحبت می شود.
اما در مستند کاریز: قصه آب؛ مستند با صحنه هایی از لایروبی و بازسازی قنات شروع می شود و پس آن آب به مثابه خیر عمومی بر زمین جاری می شود و زندگی را به ارمغان می آورد.
این نگاه باعث شده است که آب از مفهوم سیاسی خود تهی و تبدیل به یک مفهوم شبه رمانتیک شود و تمام هستی تاریخی آب به محاق برود. مستند پر از کلاژهای تصویری است از منطقه و آب جاری. در این جاری شدن نوع رواقی گرایی است از جنس بر لب جوی نشین و گذر عمر ببین.
اما ماجرای قنات در ایران بسیار پیچیده است و یکی از ارکان مهم سازمان اجتماعی در ایران بوده تا آنجا که مفهوم شیوه تولید آسیایی در تبیین مراحل گذار جوامع در نگاه بسیاری از مارکسیست های اولیه، متکی بر خشکسالی و قنات است. نظارت بر تقسیم آب، و ساز و کار اداری پیگیری این تقسیمات، منجر به ایجاد دولت های متمرکز با ساختار اداری پیچیده شده است، در پی آن، یک نوع اقتدار پاتریمونالیستی ایجاد می شود.
از طرف دیگر عده ای معتقدند حاکمیت سیاسی، توانایی نظارت گسترده بر حفر، نگهداری قنات و تقسیمات آبی در یک منطقه را نداشته و قنات از اولین نهادهای مدنی و شیوه های همیاری سنتی است.
گذشته از نگاه اجتماعی به قنات، نوعی نگاه پیشامدرن به هستی طبیعت و قنات وجود دارد. بسیاری از اسطوره های پیشازرتشتی و زرتشتی؛ پیرامون آب چون نبرد اپوش و تیشتر و بارهای عامیانه متکی بر انجام مراسم مختلف برای سلامت قنات هم وجود دارد که قنات را موجودی زنده می دانسته که باید برای او قربانی کرد، همسری به عقدش درآورد و یا برایش اوراد مذهبی خواند.
هر چند فیلم نگاهی گذرا به این سنت ها انداخته، اما نتوانسته است آن را داخل یک سنت تاریخی تعبیر و تاویل کند، از همین رو کاریز: قصه آب، به طور واقع قصه ی آب نیست؛ آب در این قصه از دل تاریخ و حیات سیاسی و اجتماعی ایران کنده شده و تنها صدای جاری شدنش را می شنویم، بی آن که بدانیم این آب برای چه کسی، کجا و چه منفعتی …. در حال جاری شدن است.
به قلم امیرحسین بیات، کارشناس علوم اجتماعی
جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید:
نظرات کاربران
فیلم‌های مستند و کوتاه در جشنواره فجر اکران می‌شوند
05 بهمن 1400
شبکه فرانس 24 مستند چاقوی زنجان را می سازد
03 بهمن 1400خبرهای مشابه
فیلم‌های مستند و کوتاه در جشنواره فجر اکران می‌شوند
مدیرکل روابط عمومی سازمان سینمایی گفت: فیلم‌های مستند و کوتاه در چهلمین جشنواره فیلم فجر اکران خواهند داشت اما زمان بندی دقیق نمایش آنها روز چهارشنبه اعلام...
مستند «پرواز بی بازگشت» برنده جایزه جشنواره پاکن/ اعلام اسامی برگزیدگان
مستند «پرواز بی بازگشت» به کارگردانی مسعود دهنوی و تهیه کنندگی احمد شفیعی، از تولیدات خانه مستند، جایزه سومین مستند جشنواره آنلاین فیلم کوتاه پاکن را دریافت کرد....
شبکه فرانس 24 مستند چاقوی زنجان را می سازد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی زنجان گفت: «گروه مستندساز شبکه فرانس ۲۴ با همکاری معاونت صنایع‌دستی زنجان، مستندی از فن چاقوسازی سنتی در بازار تاریخی زنجان می‌سازد.» به...
مستندی درباره ارتباط نامتعارف ابراهیم گلستان و ژان لوک گدار
مستند «جمعه می‌بینمت» که به چگونگی ارتباط نامتعارف میان ابراهیم گلستان و ژان لوک گدار پرداخته به زودی در جشنواره برلین رونمایی...
راهیابی مستند «به کدامین گناه» به جشنواره زنان ترکیه
فیلم مستند « به کدامین گناه » به نویسندگی و کارگردانی «مریم ابراهیم وند» به بخش مستند پنجمین دوره «جشنواره بین المللی فیلم زنان» ترکیه راه...
تلاش های یک بانوی سرسخت گیلانی در مستند «سایه های سبز»
مستند «سایه های سبز»، روایت زنان تلاشگر و کارآفرین گیلانی به کارگردانی «محسن جعفری راد» و تهیه کنندگی «عطا پناهی» در رشت اکران...
اسامی آثار مستند پذیرفته شده در چهلمین جشنواره فیلم فجر، اعلام شد
براساس اعلام دبیرخانه چهلمین جشنواره فیلم فجر و هیات انتخاب بخش مستند جشنواره چهلم، فیلم‌های راه یافته به بخش سینمای مستند این دوره جشنواره اعلام...
«بی بی» از مجموعه مستند «یکی از ما» برنده فانوس جشنواره عمار شد
مستند یکی از ما 2 «بی بی» به کارگردانی امیر اطهر سهیلی و تهیه کنندگی عطا پناهی، برنده فانوس طلایی دوازدهمین جشنواره فیلم عمار شد. مراسم اختتامیه دوازدهمین جشنواره...
«شهر زیبای من» برنده پنجمین جشنواره بین المللی فیلم پرواز
مستند «شهر زیبای من» به کارگردانی الهام آقالری و تهیه کنندگی عطا پناهی، از آثار خانه مستند، برنده دیپلم افتخار بخش مستند پنجمین جشنواره بین المللی فیلم پرواز...
واکنش ها به مستند «۷۲ ساعت» ادامه دارد
با اکران مستند 72 ساعت در سایت های مختلف، واکنش ها به این مستند جذاب، همچنان ادامه...
داستان تلاش های حاج قاسم سلیمانی در کرمان و سیستان و بلوچستان/ یادداشتی بر مستند «آورتین»
مستند نیمه بلند «آورتین» به کارگردانی حسن وزیرزاده، مستندی درباره مسأله ناامنی در استان کرمان در اوایل دهه ی هفتاد می باشد. فیلم، راوی عملیات آورتین به فرماندهی حاج...
ماجرایی مشابه بمباران هیروشیما و ناکازاکی! / یادداشتی بر مستند «زندگی در آرشیو»
مستند زندگی در آرشیو به کارگردانی برهان احمدی، مستندی 43 دقیقه ای با موضوع قربانیان شیمیایی جنگ ایران و عراق است....