نگاه شبه رمانتیک به مفهوم آب در مستند «کاریز، قصه آب»
نگاه شبه رمانتیک به مفهوم آب در مستند «کاریز، قصه آب»

در وضعیت فعلی شاید پس از نفت، آب سیاسی ترین ماده در ایران است. خشکسالی های پی در پی، اعتراضات پیرامون بی آبی، آلوده سازی آب توسط صنایع بزرگ، از بین رفتن رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها، ماجراهای انتقال آب در استان های مختلف، نقد به شیوه و روش های سدسازی و بسیاری موارد دیگر که زیست بوم ایران را دچار تحولات گسترده و با خطرات جدی مواجه کرده است، این بحث ها تا بدینجا پیش رفته است که امروزه از یک مافیای آب صحبت می شود.
اما در مستند کاریز: قصه آب؛ مستند با صحنه هایی از لایروبی و بازسازی قنات شروع می شود و پس آن آب به مثابه خیر عمومی بر زمین جاری می شود و زندگی را به ارمغان می آورد.
این نگاه باعث شده است که آب از مفهوم سیاسی خود تهی و تبدیل به یک مفهوم شبه رمانتیک شود و تمام هستی تاریخی آب به محاق برود. مستند پر از کلاژهای تصویری است از منطقه و آب جاری. در این جاری شدن نوع رواقی گرایی است از جنس بر لب جوی نشین و گذر عمر ببین.
اما ماجرای قنات در ایران بسیار پیچیده است و یکی از ارکان مهم سازمان اجتماعی در ایران بوده تا آنجا که مفهوم شیوه تولید آسیایی در تبیین مراحل گذار جوامع در نگاه بسیاری از مارکسیست های اولیه، متکی بر خشکسالی و قنات است. نظارت بر تقسیم آب، و ساز و کار اداری پیگیری این تقسیمات، منجر به ایجاد دولت های متمرکز با ساختار اداری پیچیده شده است، در پی آن، یک نوع اقتدار پاتریمونالیستی ایجاد می شود.
از طرف دیگر عده ای معتقدند حاکمیت سیاسی، توانایی نظارت گسترده بر حفر، نگهداری قنات و تقسیمات آبی در یک منطقه را نداشته و قنات از اولین نهادهای مدنی و شیوه های همیاری سنتی است.
گذشته از نگاه اجتماعی به قنات، نوعی نگاه پیشامدرن به هستی طبیعت و قنات وجود دارد. بسیاری از اسطوره های پیشازرتشتی و زرتشتی؛ پیرامون آب چون نبرد اپوش و تیشتر و بارهای عامیانه متکی بر انجام مراسم مختلف برای سلامت قنات هم وجود دارد که قنات را موجودی زنده می دانسته که باید برای او قربانی کرد، همسری به عقدش درآورد و یا برایش اوراد مذهبی خواند.
هر چند فیلم نگاهی گذرا به این سنت ها انداخته، اما نتوانسته است آن را داخل یک سنت تاریخی تعبیر و تاویل کند، از همین رو کاریز: قصه آب، به طور واقع قصه ی آب نیست؛ آب در این قصه از دل تاریخ و حیات سیاسی و اجتماعی ایران کنده شده و تنها صدای جاری شدنش را می شنویم، بی آن که بدانیم این آب برای چه کسی، کجا و چه منفعتی …. در حال جاری شدن است.
به قلم امیرحسین بیات، کارشناس علوم اجتماعی
جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید:
نظرات کاربران

انتشار نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت»
08 تیر 1401
«انیمیشن ایرانی» به «اکران حقیقت» رسید
08 تیر 1401خبرهای مشابه

فیلم های راه یافته به پانزدهمین جشنواره فیلم تبریز اعلام شدند
به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از خبرگزاری فارس از تبریز، اسامی فیلمهای راه یافته به بخش مسابقه ی پانزدهمین جشنواره فیلم تبریز توسط دبیرخانه این جشنواره...

انتشار نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت»
همزمان با سالروز شهادت آیتالله سیدمحمد حسینی بهشتی، نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت» در دسترس علاقهمندان قرار گرفت به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از گروه...

«انیمیشن ایرانی» به «اکران حقیقت» رسید
دور تازه نمایش مستندهای مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، (اکران حقیقت) از سه شنبه ۱۴ تیرماه شروع میشود. به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از...

«ماریان» به عنوان بخشی از باغستان قزوین امروز از بین رفته است/ مستندی پژوهشمحور درباره نابودی میراثی هزارساله
به گزارش سایت خانه مستند به نقل از تسنیم، مستند سینمایی «ماریان» به کارگردانی حامد کلجهای و تهیهکنندگی احمد شفیعی، نسخه سینمایی از مجموعه مستند میراث هزار ساله است...

معرفی هیات داوران بخش مستند سیزدهمین جشنواره فیلمهای ورزشی
به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از روابط عمومی جشنواره، هیات داوران بخش مستند کوتاه و بلند سیزدهمین جشنواره بینالمللی فیلمهای ورزشی ایران معرفی شدند و بر...

«خاطرات موتورسیکلت» دور از دخالتهای نمایشی است/ ادای احترام به رزمنده فراموششده تاریخ
امیرحسین نوروزی کارگردان و تهیهکننده مستند خاطرات موتورسیکلت که از سهشنبه 31 خردادماه و همزمان با سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران بهصورت آنلاین و رایگان در سایت خانه مستند...

روایت «خاطرات موتور سیکلت» در خانه مستند
به گزارش روابط عمومی خانه مستند، «خاطرات موتورسیکلت» به کارگردانی و تهیهکنندگی امیرحسین نوروزی و با طرح و پژوهشی از سامان مختاری به مناسبت سالروز شهادت مصطفی چمران از...

«میراث هزارساله» در شبکه دو؛ روایت میراثی نجاتدهنده
به گزارش روابط عمومی خانه مستند، مجموعه مستند «میراث هزار ساله» به کارگردانی حامد کلجهای و تهیهکنندگی احمد شفیعی از امروز یکشنبه 29 خردادماه تا چهارشنبه اول تیر ماه...

ارسال طرح به خانه مستند شیوهای بینالمللی است/ آرشیوهای کمتر دیده شده در «کمیته»
عبدالحسین بدرلو کارگردان مستند کمیته به تهیهکنندگی مصطفی فتاحی که از شنبه 14 خردادماه در طرح «تجربه نگاری» خانه مستند و در پرونده «نیمه خرداد» بهصورت آنلاین و رایگان...