«هویدا» روایتی سرراست و بی طرفانه از زندگی امیرعباس هویدا /نقدی بر مستند «هویدا»، اثر مصطفی شوقی
«هویدا» روایتی سرراست و بی طرفانه از زندگی امیرعباس هویدا /نقدی بر مستند «هویدا»، اثر مصطفی شوقی

فیلم مستند «هویدا» اثری بدون پیچیدگی و شعار و یا حتی نگاهی جانبدارانه از زندگی و زمانه و مرگ «امیرعباس هویدا» است که به دلیل نگاه بیطرفانه کارگردان، اثری موفق بود.
«هویدا» به کارگردانی «مصطفی شوقی»، سومین فیلم نمایش درآمده در بخش جایزه شهید آوینی بود که در پردیس سینمایی چارسو روی پرده رفت. «هویدا» به دلیل تسلط فیلمساز بر استفاده از منابع آرشیوی چه در بحث تصویر و چه در بحث منابع مکتوب، اثر قابل توجهی است. این فیلم به هیچ عنوان نگاه جانبدارانه ندارد و کارگردان به اتکای منابع موجود، امیرعباس هویدا را باز تعریف کرده است.
اگر چنین احساس میشود که فیلم لحن جانبدارانه یا حتی مغرضانه دارد دلیل آن را باید در لحن، بیان و گفتارهای مصاحبه شوندهها جستجو کرد.
نکته بارز فیلم در همین نکته است که فیلمساز به ساحت تعلقات مصاحبه شوندهها ورود نکرده است. حتی میتوان گفت مصطفی شوقی، خودآگاه جریان فیلم را به سمتی برده تا مخاطب نسبت به هویدا موضع منفی نداشته باشد. البته قصد تطهیر نخست وزیر ۱۳ ساله شاه را هم ندارد. بیننده از یک مستند چه انتظاری میتواند داشته باشد جز اینکه سوال را درست طراحی کرده باشد؟!
شوقی در «هویدا» چنین رویهای دارد او سوالش را طرح کرده تا مخاطب در مسیر این سوال پیش برود. در موضوعات خاصی که تاریخ پاسخ درستی نداده و اصرار بر آن قطعا پای سانسور و ممیزی به میان خواهد آورد، شوقی بهترین مسیر را پیش روی مخاطب قرار داده تا او از میان دادههای فیلم به دریافت خود برسد.
«هویدا» در میان مستندهای تاریخ انقلاب اگر اثر شاخصی نباشد از بهترینهای این حوزه است. روایت فیلم نیز در نوع خود تازه است هر چند که این شیوه بیان خیلی حرفهای به نظر نمیرسد با این حال در خیل آثار الکن سینمای مستند، کمی امیدوارانه است.
فیلم بر اساس تصاویر آرشیوی، نریشینها و مصاحبه با چهرههای سیاسی و محققان تاریخی بنا شده است و به اتکای همین داشتهها ریتم مناسبی دارد که این ویژگی بر تدوین آن نیز تاثیر گذاشته و برای همین، زمان فیلم مناسب به نظر میرسد.
اگر فیلمساز به جای مصاحبه با تاریخ پژوهان جوان، سراغ شاهدان عینی میرفت نتیجه کار قطعا بهتر میشد. در این گونه آثار مهم نیست عالمان تاریخ یا سیاسیون چه میگویند چه بسا فردی هیچکدام از ویژگیهای بالا را نداشته باشد اما به دلیل حضورش در بطن حادثه به غنای فیلم کمک کند. گاهی همین شاهد عینی به نکتهای ظریف اشاره میکند که از چشم دیگران پنهان مانده باشد و همین اشاره کوچک او بتواند گره بزرگی را باز کند.
همین طور تنوع مصاحبه شوندهها در «هویدا» میتوانست آن را به اثری قابل استنادتر بدل کند. نکته دیگر اینکه تصاویر آرشیوی که طی آن با مردم مصاحبه میشود چندان با فیلم همخوانی ندارد و به اصطلاح با آن چفت نمیشود. این مصاحبهها چه وقتی راجع به گرانی پیاز صحبت میشود چه وقتی درباره اعدام هویدا مصاحبه میشود نه در خدمت ساختار فیلم است نه فهم تازهای از هویدا به بیننده ارائه میدهد. ممکن است به دلیل حس نوستالژیک برای عدهای خوشایند باشد اما همسو با هدف فیلم نیست. اگر در این فیلم با مردمی که در زمان نخست وزیری هویدا از او و سیاستهایش تعریف میکردند و بعد از دستگیری هویدا بر اعدامش مصر بودند مصاحبه میشد به مراتب تاثیر گذارتر از چیزی میشد که الان شاهد آن هستیم.
در این فیلم اشارات زیادی بر شخصیت و منش «خلخالی» شده بود که برای بیننده سوالات زیادی مطرح میشود و فیلمساز در ادامه فیلم به هیچ کدام از آنها پاسخ نمیدهد. تاکید بیش از اندازه بر نقش خلخالی در جریان اعدامهای ایادی شاه، فارغ از هر پیش داوری در مورد این شخصیت، فیلم را تا حدی به سمت دو پاره شدن پیش برده است. اگر مخاطب به هر برداشتی از شخصیت خلخالی برسد کارگردان نمیتواند مدعی باشد در این برداشتها موثر نبوده است. اما شوقی تا همین جای کار توانسته از چهره هویدا آشنایی زدایی کند و هویدای دیگری غیر از آنچه که پیش از این سراغ داشتیم بسازد.
با همه این تفاسیر این فیلم اثر ارزشمندی است که میتوان آن را بارها دید و به درک تازهتری از آن رسید.
برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید:
نظرات کاربران

درخشش مستند «مراد» در جشنواره امریکایی
11 تیر 1401
سرزمین آبها از شبکه مستند پخش میشود
11 تیر 1401
انتشار نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت»
08 تیر 1401خبرهای مشابه

درخشش مستند «مراد» در جشنواره امریکایی
مستند «مراد» برنده تندیس برنز پنجاه و پنجمین دوره جشنواره بین المللی «ورد فست» هیوستون آمریکا...

سرزمین آبها از شبکه مستند پخش میشود
مجموعه مستند ۶ قسمتی «سرزمین آبها» به تهیهکنندگی و کارگردانی مرتضی نصرالهی تولید جدید شبکه مستند سیماست که از شنبه ۱۱ تیر هر هفته پخش...

فیلم های راه یافته به پانزدهمین جشنواره فیلم تبریز اعلام شدند
به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از خبرگزاری فارس از تبریز، اسامی فیلمهای راه یافته به بخش مسابقه ی پانزدهمین جشنواره فیلم تبریز توسط دبیرخانه این جشنواره...

انتشار نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت»
همزمان با سالروز شهادت آیتالله سیدمحمد حسینی بهشتی، نسخه کامل مستند «بهشتی برای ملت» در دسترس علاقهمندان قرار گرفت به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از گروه...

«انیمیشن ایرانی» به «اکران حقیقت» رسید
دور تازه نمایش مستندهای مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، (اکران حقیقت) از سه شنبه ۱۴ تیرماه شروع میشود. به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از...

«ماریان» به عنوان بخشی از باغستان قزوین امروز از بین رفته است/ مستندی پژوهشمحور درباره نابودی میراثی هزارساله
به گزارش سایت خانه مستند به نقل از تسنیم، مستند سینمایی «ماریان» به کارگردانی حامد کلجهای و تهیهکنندگی احمد شفیعی، نسخه سینمایی از مجموعه مستند میراث هزار ساله است...

معرفی هیات داوران بخش مستند سیزدهمین جشنواره فیلمهای ورزشی
به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از روابط عمومی جشنواره، هیات داوران بخش مستند کوتاه و بلند سیزدهمین جشنواره بینالمللی فیلمهای ورزشی ایران معرفی شدند و بر...

«خاطرات موتورسیکلت» دور از دخالتهای نمایشی است/ ادای احترام به رزمنده فراموششده تاریخ
امیرحسین نوروزی کارگردان و تهیهکننده مستند خاطرات موتورسیکلت که از سهشنبه 31 خردادماه و همزمان با سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران بهصورت آنلاین و رایگان در سایت خانه مستند...

روایت «خاطرات موتور سیکلت» در خانه مستند
به گزارش روابط عمومی خانه مستند، «خاطرات موتورسیکلت» به کارگردانی و تهیهکنندگی امیرحسین نوروزی و با طرح و پژوهشی از سامان مختاری به مناسبت سالروز شهادت مصطفی چمران از...