یک مستند غافلگیر کننده/ یادداشتی درباره مستند «کنترپوان»

«کنترپوآن» آدم را غافلگیر می کند! یک مستند که سری به یکی از شخصیت های پر رمز و راز تاریخ معاصر ایران می زند و پرده از اسرار زندگی او برمی دارد؛ مردی که بین علاقه و استعدادش با کنش ها و فعالیت های سیاسی‌اش مرز کشید و خودش با خودش در تضاد بود: رکن‌الدین مختاری.

رکن‌الدین مختاری در خانواده ای نظامی متولد شد و در کنار پدرش که شخصی عالی رتبه در عرصه نظامی بود رشد می کند. بعدها پدرش او را برای تحصیل علوم جدید به دارالفنون می فرستد و در آنجاست که اولین جرقه های استعدادش کشف می‌شود و شخصیتش شکل متفاوتی می گیرد. رکن‌الدین آرام آرام شیفته موسیقی می‌شود و ارتباطات جدیدش با دوستانی که فعالیتشان موسیقی بود، پای او را به گاردن پارتی ها باز می کند و در دایره‌ ارتباطی‌اش به عنوان یک نوازنده ماهر شناخته می‌شود. به همین منوال توانایی هایش در زمینه موسیقی رشد بسیاری می کند. کمی قبل تر گفتیم که مستند «کنترپوآن» آدم را غافلگیر می کند، به این دلیل که رکن‌الدین علاوه بر ذوق هنری‌ و تلاش هایش برای خلق آثار درخشان موسیقی، به تدریج پا در عرصه نظامی گری می گذارد که بعدها او را به یکی از عالی رتبه ترین نظامیان شهربانی در دوره پهلوی می رساند.

تعلیق بسیاری که در مستند کنترپوآن وجود دارد باعث می شود که در خصوص شخصیت رکن‌الدین مختاری تامل بیشتری کنیم. چگونه یک شخص می تواند تا این حد با خودش و محیط اطرافش در تضاد و تناقض باشد؟! از یک سو ما با شخصیتی روبرو هستیم که نوازنده‌ای چیره دست است و از سوی دیگر شخصی خشن را مقابل خود می بینم که قدرتش در سرکوب مردم نظیر ندارد. انگار روح این مرد به دو نیمه تقسیم شده باشد که پیوسته آزادی خواهان، نواندیشان و معترضین را سرکوب می کند و پشت درهای بسته اتاقش در کمال خونسردی به نواختن موسیقی مشغول است. مستند «کنترپوآن» با فرم جذاب روایی که دارد زندگی پر رمز و راز رکن‌الدین مختاری را در قالب چند حکایت و روایت جلو می برد که هر کدام از این حکایت ها و روایات، هم از لحاظ تاریخی و هم از لحاظ روانشناسی اطلاعات مفید و دقیقی را در اختیار مخاطبش قرار می دهد.

سیر رشد شخصیت رکن‌الدین مختاری بسیار جلب توجه می کند و بیننده بین هر دو نیمه این شخصیت در آمد و رفت است. یعنی از یک سو ما درگیر شخصیت خشن و سرکوبگر این مرد هستیم و از سوی دیگر ابعاد هنری زندگی این فرد را می فهمیم. اما با این حال به روشنی مشخص نمی شود که درواقع هدف اصلی مستند، نشان دادن کدام یک از این دو نیمه است؛ به طور دقیق تر سردرگمی بسیاری بیننده را دربر می گیرد. در نهایت رکن الدین مختاری که پادشاه زندان قصر است بالاخره با روی کار آمدن دوره پهلوی دوم، محاکمه و به هشت سال حبس محکوم می شود. بعدها که مختاری از زندان آزاد بیرون می آید، به کلی از فعالیت های سیاسی دست می کشد و باقی عمرش را صرف موسیقی و ترویج آن می کند.

با اینکه زندگی عجیب و پر رمز و راز او را می بینیم، دائما با این سوال مواجه هستیم، مختاری باید چه می کرد؟ چرا نظامی شد و چرا پیش از تمام حوادثی که به پیش آورد، مسیر هنری را انتخاب نکرد؟! بنظر می رسد رکن‌الدین مختاری بر سر دو راهی ای سخت قرار گرفت و مسیری را انتخاب کرد که هرگز از آن صرف نظر نکرد.

به قلم امیرمحمد خلیلی، کارشناس علوم اجتماعی

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: