نگاهی به یک سوژه تازه و ناگفته از دوران جنگ/ یادداشتی بر مستند «راکال»

«راکال» به کارگردانی احمد ابراهیمی، مستندی برگرفته از یک کتاب است و موضوعی جدید در جنگ ایران و عراق را به نمایش می‌گذارد.

سوژه ی اصلی فیلم، حاج علی اسحاقی است. او بزرگ شده ی عراق است که در زمان صدام، بالاجبار به همراه خانواده و مانند دیگر ایرانیان ساکن در عراق به ایران بازمی گردد.

ابتدا صدای یک فرمانده ی عراقی در پشت بی سیم را می‌شنویم که از نیروهایشان کمک می خواهد، فردی با لهجه ی عراقی آنها را هدایت می‌کند اما فرمانده ی عراقی پس از رفتن به سمتی که راهنمایی شده بود اعلام می کند زمین گیر شده اند. داستان که جلوتر می رود می توان فهمید چرا نیروهای عراقی در زمین باتلاقی گیر کردند.

در کنار نام های آشنایی چون حسن باقری در اطلاعات عملیات و حسن تهرانی مقدم در موشک سازی، نام علی اسحاقی در شنود و جنگ الکترونیک را باید به خاطر سپرد. نام او همیشه اسم رمز عملیات های شنود بود. به علت علاقه ی زیادش به رادیوسازی و الکترونیک توانسته بود نیروهای عراقی را شنود کند. برای این کار باید از افرادی استفاده می‌شد که کاملا به لهجه ی عراقی مسلط باشند، او و برادرش که بزرگ شده ی آنجا بودند و تعدادی از عراقی های شیعه و فراری از رژیم بعث به خوبی از عهده ی این کار برآمدند. هر چه کار جلوتر می رفت پیچیدگی ها بیشتر می شد. نیروهای دشمن متوجه شنود مکالماتشان می شوند و از رمزگذاری استفاده می کنند، در نهایت از راکال که یک دستگاه پیشرفته ی رمزگذاری بود برای مانع شدن ایرانیان کمک گرفتند. علی اسحاقی ثابت می‌کند با تلاش های شبانه روزی، راکال هم نمی‌تواند جلوی او را بگیرد. در آن سو مکالمات رزمنده های ایرانی نیز شنود می شود. به همین دلیل تحلیل مکالمات رد و بدل شده میان افسران عراقی می توانست معادلات جنگ را تغییر دهد، تیم آنها می تواند تا بغداد را نیز شنود کند و با محاسبه ی موقعیت صدام و پرتاب موشک باعث ایجاد رعب و وحشت میان ارتش بعث شوند.

موضوع شنود و جنگ الکترونیک در زمان دفاع مقدس تا حدود ۱۵ سال پیش محرمانه بوده و اخیرا بازبینی و پرداختن به آن امکان پذیر شده است. تمامی صداهای بی سیم در مستند «راکال» واقعی هستند و آنچه نیاز به بازسازی داشته به خوبی انجام شده است. در واقع شاهد تاریخ شفاهی هستیم که به خوبی واقعیت را انتقال می‌دهد. شاید اگر صرفا به صورت خاطره بیان می‌شدند غیر قابل باور یا اغراق شده به نظر می رسید.

«راکال» آنچه در پشت صحنه رخ می دهد را به تصویر می‌کشد، نیروهایی که به طور مستقیم در میدان جنگ حضور ندارند اما تلاش های شبانه روزی آنها پشتوانه ی عملیات ها بوده است. آنچه فیلم بار دیگر می‌تواند به رخ بکشد تلاش جوانان ایرانی در پیدا کردن راهی جدید برای موفقیت، علی رغم دست های خالی آنها در برابر دشمن است.

با توجه به برنامه های متنوع رسانه ها و آثار گسترده در زمینه ی دفاع مقدس ،نیازمندی به آثار متفاوتی که حرفی تازه برای گفتن داشته باشند بیشتر احساس می‌شود. سازنده ی مستند با پرداختن به موضوع تخصصی جنگال و چگونه پیشرفت آن در زمان جنگ توانسته است به این نیاز پاسخ گوید.

به قلم زهرا شفیع فر، کارشناس تاریخ تمدن اسلامی و علوم اجتماعی

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: