سفر به دل تاریخ قاجار در مستند «مه لقا»

مستند «مه لقا» روایتی تاریخی از کاخ شهرستانک یا عمارت ناصرالدین شاهی شهرستانک، کاخی مربوط به دوره قاجار در روستای شهرستانک است. مستندساز سعی کرده در این فیلم کوتاه به شکلی موجز زوایای تاریخی این بنا و حضور ناصرالدین شاه و برخی از افراد حرمسرا و روابط آنها را بازگو کند.

این مستند را می توان مستندی آموزشی پژوهشی که جنبه اطلاع رسانی تصویری خوبی برای مخاطبان داشته باشد قلمداد کرد. کارگردان با استفاده از تصاویر تاریخی و تصویربرداری جدیدی از بقایای کاخ شهرستانک داستانی را برای علاقمندان بازگو کند که شاید از آن بی اطلاع باشند.

دلایل حضور ناصرالدین شاه در این بنا که در نزدیکی تهران قرار دارد و گویا منطقه ای خوش آب و هواست و همین طور روابط و سلوک درباریان با برخی از اهالی منطقه که چند تن در این مستند حضور دارند و گویا از پدران خود حکایت هایی ضد و نقیض هم شنیده اند طرح می شود. اگرچه گفته های آنها جنبه تاریخی و یا مستند ندارد و سعی شده برخی جذابیت ها و تنوع در آن رعایت شود. البته پیش از این هم برخی از گزارشگران و مستندسازان سعی کردند درباره این کاخ کارهایی انجام دهند که اغلب در هم حیطه اطلاع رسانی عمومی و معرفی محل بوده و جذابیت داستانی و یا از هر چیز دیگری که بتواند وجه ممیزه ای داشته باشد دور شده اند.

اساسا مستندهای تاریخی بر پایه پژوهش و به دست آوردن اسناد می تواند جنبه ویژه ای به دست بیاورد. چرا که مستندسازان تاریخی بیشتر در پی واکاوی و بررسی موردی تاریخی هستند که کمتر به آن پرداخته شده است و یا اساسا نکات مبهم و تاریکی در آن وجود دارد. ما در این مستند با چنین موردی رو به رو نیستیم چرا که سوژه مورد نظر چندان اتفاق ویژه ای نیست. مثلا حضور سران برخی از کشورها در این محل و یا به قتل رسیدن فردی و یا هر چیز ویژه ای که می تواند محل مورد نظر را به جنبه ای مهم برای بررسی تاریخی قرار دهد. درحالی که کاخ شهرستانک بیشتر تفرجگاه ناصرالدین شاه برای شکار و عیش و عشرت و استراحت با حضور برخی از زنان حرمسرایش بود.

در این کاخ نه چندان مجلل، که دارای دیوانخانه بزرگ و اندرونی و چندین حمام و حوض بود که فواره‌های از طریق آب رودخانه می‌آمد و دوباره به رودخانه باز می‌گشت، پس از سقوط قاجاریه، کاخ به دلیل بی‌توجهی، شرایط جوی نامناسب و غارت و تخریب انسانی، رو به ویرانی نهاد. روند تخریب و ویرانی بنا تا حدود سال ۱۳۴۸ خورشیدی ادامه داشت، تا در این سال با تصمیم فدراسیون کوهنوردی ایران به عنوان اقامتگاه موقت کوهنوردان بازسازی شد. کاخ شهرستانک در ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ با شماره ۱۹۲۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. مستند ساز سعی کرده به این نکات در فیلم کوتاه خود اشاره کند و حتی در انتها می گوید که در سال 1400 تصمیم به بازسازی این بنا گرفته شد اما روند آن کند یا مسکوت است.

به هر روی باید به این نکته هم اشاره کرد که این مستند می تواند برای کسانی که از آن اطلاعی نداشتند جذاب باشد و آنها را با بخشی از تاریخ معاصر ایران آشنا کند.

فیلمبرداری و نریشن مستند و گفتار متن آن نیز که با دقت انجام شده نیز از جمله ویژگی های خوب این مستند است که ارزش افزوده خوبی برای آن تلقی می شود.

به قلم: منوچهر دین پرست

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: