یک مستند خوب که ابعاد مختلفی از موضوعی قدیمی و مهم را به درستی نشان داده و از پس تمام آن موضوعات برآمده. مستند «نان بی‌جان» به کارگردانی رضا پردل، سرگذشت مهم ترین و یکی از اصلی ترین مواد غذایی ایرانیان یعنی نان را تعریف کرده است.

شروع خوب مستند با به تصویر کشیدن مزارع گندم آغاز می شود که موضوع مستند را به روشنی برای بیننده اش نشان می دهد. نان دغدغه این مستند است؛ همان چیزی که این روز ها بیش از هر مورد دیگری دغدغه همه ما نیز می باشد. نان که جزء جدا نشدنی از رژیم غذایی ما شده بیش از آنکه به ذهنمان برسد و فکرش را بکنیم با چندین ایراد اساسی و بزرگ مواجه است که در مسیر بهبودی آن ده ها مانع بزرگ و کوچک قرار گرفته است. انگار یک زنجیره غلط به دست و پای این نان بی‌جان پیچیده شده و کل سیستم آن را مختل کرده و ماحصل آن، چیزی جز ده ها ضرر بزرگ برای توزیع کننده نان و مصرف کننده ندارد.

برای درک بهتر این موضوع تا نگاهی به تاریخ نان در عصر معاصرمان نیندازیم نمی توانیم برای مشکلات اقتصادی و بهداشتی نان، تحلیل درستی داشته باشیم. مستند «نان بی‌جان» با نگاهی به تاریخ نان در ایران، هم تصویر درستی از سال های قحطی در دوره قاجار و بعدتر شکوفایی و کنترل کیفی نان از دوره پهلوی تا انقلاب اسلامی ایران به ما می دهد و هم موانع و مشکلاتی که این صنعت از سر گذرانده را بیان می کند. از همه این ها گذشته، دغدغه نان برای هر طبقه از جامعه، علی‌الخصوص اقشار آسیب پذیر جامعه پر اهمیت است اما نباید فراموش کرد که این یک حقیقت است اگر بگوییم در حال حاضر با توجه به پایین بودن کیفیت نان در ایران، این ماده غذایی علی‌رغم اهمیت زیادش، از منظر خاصیت غذایی، بسیار بی ارزش شده است.

علی رغم این درجه از اهمیت، نه از سوی دولت و نه از سوی تولیدکنندگان، پاسخ روشنی برای رفع موانع و بهبود کیفیت نان در ایران به مصرف کننده داده نمی شود و کافیست کمی در این معضل دقیق شویم؛ به قول یکی از تحلیلگران این مستند که حرف قابل توجهی می زند: «می گویند نان بی کیفیت است، نانوا می گوید آرد ضعیف است، کارخانه آرد هم در جواب می گوید گندممان خوب نیست!»

بلااستثنا اگر از آن کشاورز گندم کار هم بابت بی کیفیتی گندمش سوال بپرسید، انگشت تقصیرش را به سمت دیگری نشانه می گیرد. یا مثلا تحلیلگر دیگری در این مستند سخن از رانت می زند. در تولید، پخش و توزیع آرد و گندم هم مانند خیلی از مسائل اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و… به علت وجود رانت فساد وجود دارد. با این اوصاف، فسادی که حاکم است بر این صنعت، به مراتب بحرانی تر از هر مساله ی دیگری ست چرا که آرام آرام خسارت زیادی را به بار میاورد و تمام آسیبش به جان مردم می افتد، آن هم مردمی که نان‌شان از واجباتشان است.

با توجه به این مستند انگار انتهای این زنجیره به دست دولت می رسد و فعلا این مسئله مهم بی جواب مانده و قرار نیست سیاستی برای بهتر شدن روند تهیه و توزیع نان و آرد پیش بیاید و از طرفی هم خبری از ایجاد شرایط بهتری برای نانواها به گوش می رسد. تمام چالش هایی که این صنعت با آن مواجه است در این مستند به خوبی بیان شده، یک مستند خوب با تحلیل قوی که اتفاقا دست روی موضوعی قرار داده که خیلی حائز اهمیت است، یعنی نان.

به قلم امیرمحمد خلیلی، کارشناس علوم اجتماعی

جهت اطلاع سریع از آخرین اخبار مستند، به رسانه های اجتماعی خانه مستند بپیوندید: