جشنواره سینما حقیقت، عرصه ای ناب برای سینمای مستند

جشنواره سینما حقیقت یا جشنواره ی انحصاری سینمای مستند، 12سال است که به صورت مستدام و متناوب با محوریت فیلم های مستند کوتاه، نیمه بلند و بلند به صورتی بین المللی به نمایش و پخش تخصصی آثار مستندسازان ایران و جهان می پردازد.

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از ایرنا، جشنواره سینماحقیقت، جشنواره فیلم‌های مستند است که از سال 1386تاکنون در تهران برگزار می شود. مستند، مفعل واژه سند است و همانگونه که از اسمش برمی آید با سند و واقعیت سروکار دارد. مستند در معنای ناب آن می کوشد تا به دور از قصه و تخیل و دستکاری، واقعیت را همان گونه که هست و وجود دارد به نمایش بگذارد. در نتیجه فیلم مستند با اشخاص حقیقی، مکان ها، اشیا، رویدادها و وقایع واقعی سروکار دارد.

هر چند بیان و نمایش واقعیت در قالب فیلم، همواره شمه ای از مصنوعی بودن را را دارد؛ در نتیجه تلاش مستندسازان همواره بر القای حس واقعی و حقیقی بودن است و بر همین اساس کیفیت و ارزیابی فیلم های مستند براساس کنترلی که فیلمساز به دلیل دستکاری، انتخاب، حذف و شکل دادن بر روند فیلم اعمال کرده است مورد ارزیابی قرار می گیرد.

واژه مستند را اولین بار جان گریرسن ( John Grierson ) مستندساز و منتقد سینما در نقد فیلم موانا ( 1926- Moana ) ساخته رابرت فالاهرتی (Robert Flaherty) به کار برد. گریرسن بعدها این واژه را معادل «برخورد خلاقانه با واقعیت» گرفت و سرانجام در سال 1948، اتحادیه جهانی سینمای مستند این واژه را تصویب و آن را چنین تعریف کرد: ضبط سینمایی هر جنبه ای از واقعیت که با فیلم برداری واقعی و بدون دستکاری، یا با بازسازی وفادارانه و معقول رویدادها روی فیلم، با هدف گسترش بخشیدن به دانش و درک مردم و ارائه مسائل و راه حل های آنان به عینی ترین و واقعی ترین صورت ممکن انجام شده باشد.

مستندها گستره وسیعی دارند و موضوعات متعددی را در بر می گیرند؛ در نتیجه ما شاهد انواع مختلفی از مستند چون مستندهای تبلیغاتی، مستندهای آموزشی، مستندهای داستانی، مستندهای اجتماعی، مستندهای تاریخی، مستندهای سیاسی و… هستیم.

گر چه تولید فیلم های مستند، به خاطر عدم نمایش عمومی آنها (زیرا تماشاگر عام ندارند و از نظر تجاری چندان موفق نیستند)، با اشکال رو به رو است اما برخی از آنها چنان تصویر تکان دهنده ای از جهان و زندگی ارائه کرده اند که اکران عمومی بسیار موفقیت آمیزی داشته اند به عنوان مثال می توان به فیلم بخش هارلن ، آمریکا ( 1975- Harlan County, U.S.A ) ساخته باربارا کاپل( Barbara Kopple ) که درباره اعتصاب معدنچیان است، اشاره کرد.

سینمای مستند در ایران

به نوعی می توان اولین ساخته های فیلمیک در هر کشوری را ساخته های مستند یا توام با رگه هایی از مستند (در معنای بازنمایی واقعیت) دانست.

در ایران تاریخچه مستند و مستندسازی به سال 1279 یعنی به زمانی که عکاس‌باشی، نخستین فیلم مستند ایرانی را در روز جشن گل از مظفرالدین‌شاه تهیه کرد و پس از آن فیلم های دیگری نیز از مظفرالدین شاه ساخت، برمی گردد. عکاس باشی همچنین فیلم هایی را از دستجات قمه‌زن‌ها، قصردوشان تپه، بازار، تکیه‌‌دوست و … ساخته است.

در سال 1327 فیلمبردار دیگری با نام «روسی خان» در عاشورا فیلمی را از مراسم سوگواری و عزاداری حسینی تهیه کرده است. پس از اینها خان باباخان معتضدی نیز فیلمبردار فیلم‌های مستند و خبری بوده است که پس از کسب تجربیاتی در کمپانی گومون در بازگشت به ایران تجربیات فیلمبرداری خود را با ثبت مناظر باغ‌ها و گلخانه آغاز کرد و پس از دعوت شدن به دربار حدود چهارصد متر از ولیعهد احمدشاه فیلمبرداری کرد.

پس از این ها و در دوره بعد از انقلاب تا زمان معاصر، مستند تقریبا مهجور و فاقد نوعی پرداخت به صورت اختصاصی بوده تا این که در سال 1386 اولین دوره جشنواره اختصاصی تماشای فیلم های مستند برگزار و تا امسال به صورت متناوب جلو آمده است.

مدیر اجرایی جشنواره سینما حقیقت «محمدرضا بهشتی منفرد» در این باره به پژوهشگر ایرنا گفت: جشنواره سینما حقیقت 12 امین دوره است که برگزار می شود و در آن جشنواره چند مسابقه داریم؛ مسابقه ملی و بین الملل. یک بخش جداگانه و جدید به اسم مسابقه فیلم های «معدن و صنایع معدنی ایران» هم امسال برگزار می شود که به فیلم های مرتبط با این عنوان، جوایزی اهدا می شود.

وی افزود: بخش دیگری به اسم «شهید آوینی» داریم که در آن موضوعات مقاومت، انقلاب و دفاع مقدس به نمایش در می آید و توسط یک هیئت داوری مرتبط، داوری شده و جوایزی اهدا می شود.

بهشتی ادامه داد: در بخش مسابقه ملی سه بخش کوتاه، بلند و نیمه بلند داریم که فیلم ها در این قسمت انتخاب شده اند و به نمایش در می آیند و توسط هیئت داوری به فیلم های هر بخش از منظر بهترین کارگردانی، تصویربرداری، موسیقی، گفتار متن و بهترین پژوهش و تدوین، جوایزی اهدا می گردد.

وی خاطر نشان کرد: بخش بین الملل هم چندین بخش است که خودش یک بخش مسابقه دارد که فیلم هایی از بخش های مختلف و چهار فیلم از ایران شرکت دارند و بخش های جنبی آن هم عبارتند از مرور بر آثار فیلم های سال های مختلف از کشور یونان و همچنین آثار منتخب کشورهای آلمانی زبان (آلمان اتریش و دانمارک).

«در بخش جنبی ایرانی جشنواره، بحث فیلم های خارج از مسابقه را داریم که فیلم های اساتید سینمای کشور هستند و همین طور فیلم هایی که موضوعاتی مرتبط با مشاهیر کشور دارند به نمایش در می آید که 13 فیلم در این قسمت به نمایش درخواهند آمد».

مدیر اجرایی جشنواره سینما حقیقت تصریح کرد: ما هیچ وقت جشنواره ای مختص سینمای مستند در ایران (حداقل بعد از انقلاب) نداشته ایم و این اولین هست؛ چون سایر جشنواره ها فیلم های مختلفی را به نمایش می گذارند؛ مثلا جشنواره فیلم کوتاه تهران فیلم های داستانی، انیمیشن، کوتاه و مستند را پوشش می دهد اما جشنواره ما فیلم های مستند بلند و نیمه بلند را که هیچ جایی برای عرضه ندارند را نمایش می دهد. و به این ترتیب ما جشنواره تخصصی سینمای مستند شده ایم که هیچ فیلمی در شکل های دیگر در آن نمایش داده نمی شود.

بهشتی در ادامه و در توضیح این مطلب که چگونه آثار مستند، امکان راه یابی به جشنواره فیلم فجر را دارند توضیح داد: در جشنواره فیلم فجر فقط فیلم های مستندی که بالای 70 دقیقه هستند می توانند شرکت کنند که سال قبل از میان کل فیلم هایی که ارائه شده بود، سه فیلم انتخاب شد که لابه لای فیلم های سینمایی در بعضی جاها به نمایش درآمد؛ اما امسال برنامه ی دیگری برای آن در نظر گرفته اند. به همین دلیل امسال حدود 40 فیلم به دبیرخانه فیلم فجر رسیده است که فیلم های بلندی که در جشنواره سینمای حقیقت هستند در آنجا هم شرکت کرده اند. فیلم هایی که در جشنواره سینما حقیقت برنده جایزه اصلی می شوند، عملا به صورت مستقیم در جشنواره فیلم فجر به نمایش در می آیند، ولی باقی فیلم ها باید توسط هیئت انتخاب، ارزیابی و انتخاب شوند.

مدیر اجرایی جشنواره سینما حقیقت در پاسخ به این سوال که چرا در مورد اثرگذاری این جشنواره و بازخورد بین المللی آن، حرف های ضد و نقیضی مطرح می شود، تصریح کرد: جشنواره سینما حقیقت شاید امروز یکی از معتبرترین جشنواره های منطقه خاورمیانه و شرق آسیا باشد، چون آن قدر اعتبار پیدا کرده که در سطح جهان بسیار شناخته شده است؛ امروز در باب اثرگذاری آن در ایران می بینیم که تعداد زیادی از مستندسازان عملا با این جشنواره شناخته شده اند و استقبال زیادی هم از طرف مستندسازان، و هم از طرف مخاطبین و طرفداران مستند دیده می شود؛ طوری که در روز اول و سانس اول جشنواره امسال تمام سالن ها پر شد و خیلی ها نتوانسته اند فیلم ها را ببینند و هرچه رو به آخر می رویم پاسخگوی میزان مخاطبانمان نیستیم.

وی ادامه داد: فیلم هایی که در این جشنواره به نمایش در می آیند چون از طیف موضوعی حیطه گسترده ای دارند برای هر نوع علاقه مندی فیلمی در چنته دارند که بشود دید؛ چه در زمینه های اجتماعی، تاریخی، محیط زیست، سیاسی و .. و به نظر می رسد بسیار تاثیر مثبتی را در سطح اجتماعی دارد.

بهشتی در نهایت و در جواب این سوال که اگر این فیلم ها را دیده است چه نظری در باب کیفیت آنها دارد گفت: تعدادی از فیلم ها را دیده ام و به نظرم به لحاظ کیفی فیلم های متوسط رو به بالایی هستند و تعداد فیلم هایی که می توانند مورد توجه قرار بگیرند، کم نیست؛ ما امسال شاید یک مقداری خودمان هم غافلگیر شدیم چون فکر می کردیم به دلیل مسائلی که وجود داشته و با توجه به این که مقدار تولیدات سینمایی کمتر شده است، شاید امسال خیلی فیلم های مناسبی در اختیارمان قرار نگیرد اما برخلاف تصورمان فیلم های بسیار خوبی آمده است و برای ما بسیار امیدوار کننده است.

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید: