خانه مستند

هرسال در همه جشنواره‌های سینمایی دنیا، فقط ده درصد آثار از وجوه تمایز و ویژگی‌های رقابتی برخوردار هستند و آثار خوب و استاندارد هم کم نیستند، اما کشش رسیدن به رقابت نهایی و نامزد شدن را ندارند و نمی‌توانند به طراز معیاری که مطابق با میانگین رویکرد و سلیقه داوران هر دوره باشد، دست پیدا کنند.

رامین حیدری فاروقی که از اعضای هیات داوران بخش ملی یازدهمین جشنواره سینما حقیقت بود در گفت‌وگویی با ایسنا با اشاره به اینکه «شیب رشد کمی و کیفی آثار مستند، منطقی است» بیان کرد: اگر به شرایط عمومی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سالیان اخیر نگاه کنیم، ما اگر جلو نباشیم، عقب هم نیستیم و جشنواره هم پس از یازده دوره، تثبیت شده و با کارکرد واقعی و مقدورش، هماهنگ است. جشنواره محل تمرکز و تبادل دانش و آگاهی و حال خوب است. آسیب شناسیِ پیگیر علمی و ارزیابی واقعی شرایط موجود و پیش‌بینی آینده، کار مجامع تخصصی و مدیریتیِ دائمی است. هرسال در همه جشنواره‌های سینمایی دنیا، ده درصد آثار از وجوه تمایز و ویژگی‌های رقابتی برخوردار هستند و کم نیستند آثار خوب و استانداردی که محترم، مؤثر و مفید هستند. اما کشش رسیدن به رقابت نهایی و نامزد شدن را ندارند و نمی‌توانند به طراز معیاری که در مجموع، مطابق با میانگین رویکرد و سلیقه داوران هر دوره باشد دست پیدا کنند.

او ادامه داد: گاهی در یک سال، یکی دو فیلم از بقیه فاصله می‌گیرند و از جمیع جهات، توجه را به خود جلب می‌کنند. مواردی مثل موضوع، ایده پردازی، پاسخ به نیازهای معاصر، مهارت فنی، عبور از موانع و البته، خلاقیت. امسال، آثارِ نزدیک به هم زیاد بودند و در مراحل مختلف، انتخاب و داوری را در مرحله نهایی، سخت می‌کردند. جشنواره در کل، رو به راه و منظم بود و مهمان‌های مهمی داشت و استقبال مردم، مسئولین و کارشناسان و خبرنگاران هم مؤثر و چشمگیر بود. شبکه‌های اجتماعی هم این امکان را تسهیل کرده بودند.

حیدری فاروقی در پاسخ به این که به نظر می‌آمد امسال مستندِ جسورانه‌ی کمتری در جشنواره دیده شد، گفت: جسارت، مفهومی نسبی و مُرکّب است. به نظرم فیلم جسور، کم نداشتیم. از ورود به حوزه تابوها و درهای بسته زندگی افراد برگزیده تاریخ گرفته، تا رفتن به حریم‌های ممنوع اجتماع سنتی و زندگی خصوصی؛ از جسارت برای پژوهش‌های تاریخ باستان، تاریخ معاصر، حرف‌های مگوی سیاسی داشتیم تا نقد مدیریت منابع طبیعی و حیات‌وحش و رفتارهای اجتماعی مردم. در مورد جسارت برای داستان پردازی روایت رویداد مستند و تجربه‌گرایی در شکل‌های ترکیبی و فرم‌های بیانی هم تلاشی دیده می‌شد.

عضو هیئت داوران بخش مسابقه ملی یازدهمین جشنواره سینما حقیقت درباره «نوع خاصی از جسارت که جنجال خبری و چالش اجتماعی و مدیریتی ایجاد کند»، بیان کرد: مستندسازان، از نظر امنیت شغلی، آینده کاری و دسترسی به منابع و پشتیبانی، هنوز خیلی آسیب پذیر هستند و باید برای تحقق انواع مستند اجتماعی و سیاسی، به آن‌ها امکان و فرصت بیشتر داد. ما از اهمیت مستندنگاری، خیلی حرف می‌زنیم و این معنایش معلوم است؛ ما از آن چه باید باشد، فاصله زیادی داریم. اسناد و مدارک و منابع مالی برای در اختیار گرفتن زمان لازم جهت رسیدن به کیفیت برتر، هنوز فراهم نیستند و فیلمسازان مجبورند با شرایط حداقلی آثار خود را بسازند و گاهی لطمه می‌خورند، نه برای این که مستندساز، نمی‌داند؛ برای این که نمی‌تواند!

این مستندساز با تاکید بر اینکه «چند سالی است موضوع مستند برای اکران مطرح است» گفت: انواع تعریف اکران در کل سینما در حال دگرگونی است. فاصله میان مرزهای سینمای مستند و داستانی کم شده است. بعضی از آثار سینمایی برگزیده و مورد توجه، ساختاری واقع گرا و مستندتر داشته‌اند. از جشنواره فجر امسال، سینمای مستند وارد رقابت در بخش سودای سیمرغ می‌شود. مدیران و کارشناسان از محصولات و تولید مشترک بین المللی می‌گویند. اما تغییر، گذشته از دانش، مهارت و خلاقیت بخش تولید و هنری کارها، به امنیت فضای نقد و عدالت و اولویت در سرمایه گذاری، وابسته است.

فاروقی ادامه داد: ما باید روی مطالبه مدیریت کلان از رخداد مستند و ثبت انواع میراث اجتماعی و فرهنگی، کار کنیم. نمایندگان مجلس باید با این حوزه و اهمیت آن آشناتر شوند. وزارت خانه‌ها، به ویژه، وزارت آموزش و پرورش باید از مستندنگاری و انواع مستند معطوف به آموزش و نقد عملکرد، استقبال کنند. اگر می پرسید چگونه؟ پاسخ روشن است؛ تدوین نقشه عملکرد و تدوین قوانین و ساز و کارهای منطقی پیشرو و استمرار در اجرای کیفی تصمیم گیری.

او در پایان صحبت‌های خود بیان کرد: طی سال‌های اخیر خیلی‌ها به جمع مستنسازان اضافه شده اند و آثار مؤثر و جذابی ساخته‌اند. اما نباید فراموش کنیم که افرادی هم هستند که خسته و مأیوس شده‌اند یا خواهند شد. مستندسازی ما نمی‌تواند معیشت مستندسازان را تأمین کند و این کار، نوعی فداکاری و از خودگذشتگی می‌خواهد که اسم هنری اش را گذاشته‌ایم عشق! یعنی نوعی علاقه جنون آمیز، چرا باید این گونه باشد اگر همه واقعاً موافق هستند، مستند مهم، کارساز و نافذ است؟ شاید آن‌قدر که می‌گوییم، یا چنان که بر زبان می‌آوریم، فکر نمی‌کنیم.

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید: