گفت و گو با کارگردان مستند «فرزندان غریب»: روایتی از کشتار مسلمانان بوسنی

روح‌الله رفیعی، کارگردان مستند «فرزندان غریب» است. این مستند، روایت قتل‌عام ۸۰۰۰ مسلمان بوسنیایی در قلب اروپاست. ایران در جریان این جنگ به‌صورت تمام‌قد، حامی مسلمانان بود. رفیعی می‌گوید که «این حمایت و ثمراتش حالا در تاریخ و ذهن مردم ما کمرنگ است».

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از باشگاه خبرنگاران پویا، روح‌الله رفیعی، کارگردان مجموعه مستند «فرزندان غریب» است. تولید این مستند در روزهای اخیر به اتمام رسیده است. «فرزندان غریب» روایتی از قتل‌عام مسلمانان بوسنی است.

گفتگوی تسنیم با کارگردان این مستند در ادامه منتشر می‌شود.

«فرزندان غریب» از کجا شکل گرفت و پژوهش‌های چگونه انجام شد؟

این مجموعه مستند، شامل سه بخش اصلی است و تهیه و تولید آن بر اساس طرحی از حجت الاسلام سلمان رضوانی که حوزه تخصصی‌اش کشور بوسنی است، شکل گرفت. کلید آغاز ساخت مجموعه مستند «فرزندان غریب» از تابستان سال 94 زده شد و بعد از انجام شدن بحث تحقیقات و پژوهش‌های لازم، اواخر خردادماه سال 95 به‌همراه حجت الاسلام سلمان رضوانی برای انجام تصویربرداری‌های لازم به کشور بوسنی سفر کردیم. در حقیقت، طرح و ایده از آقای رضوانی بود و کارگردانی را هم بنده به‌عهده داشتم.

احتمالاً سوژه مستند باعث شد تا حمایت‌های خوبی از جانب متولیان فرهنگ انجام شود، همین‌طور بود؟

مسائل و مشکلات فراوانی در مسیر ساخت این مجموعه مستند، پیشِ‌روی ما قرار داشت. نخستین مسئله این بود که هیچ مجموعه‌ای در ایران به‌لحاظ مالی برای شروع کار ساخت این مستند به ما کمک نکرد! مسئله دوم در بحث خارج از کشور نیز سفارت، رایزنی، انجمن دوستی و خلاصه هر مجموعه فرهنگی دیگر خارج از کشور هیچ همکاری و کمک حداقلی به ما نکردند.

پس هماهنگی‌ها را چطور انجام دادید؟

ما برای سفر به بوسنی با استفاده از ظرفیت مجموعه‌های مردمی، مشکل خود را حل کردیم و توسط دوستان بوسنیایی خود دعوتنامه سفر به کشور بوسنی را دریافت کردیم و توانستیم بخش اصلی از ویزای طولانی‌مدت خود به‌منظور ساخت مستند در آنجا را به‌صورت مردمی تهیه کنیم. با توجه به این که شرط کمک‌های آمریکایی‌ها به کشور بوسنی مبنی بر عدم‌ورود ایرانی‌ها و فعالیت در این کشور است، شرایط حضور برای ما بسیار سخت‌تر هم شده بود و در نهایت با مشکلات فراوان این کار را تولید کردیم. البته در کشور بوسنی، فقط دوستان ما در نمایندگی صدا و سیما کمک‌هایی را به ما انجام دادند.

هنوز هم نهادی از تولید این مستند حمایت نکرده است؟

بعد از پایان تصویربرداری و در زمان انجام مراحل تدوین، شرایطی پیش آمد که دوستان ما در روایت فتح، پای کار آمدند و قرار شد مجموعه مستند «فرزندان غریب» برای روایت فتح تولید و آماده پخش شود.

«فرزندان غریب» صرفاً قتل‌عام مسلمانان در اروپا را روایت می‌کند؟

از ابتدای ورود اسلام تا امروز شاهد 10 نسل‌کشی از مسلمانان بوسنی و بالکان بودیم. ورود اسلام به بوسنی و هرزگوین، منطقه بالکان و آنچه در سال‌های اخیر در حق مسلمانان این منطقه اتفاق افتاده، بخش‌های این مجموعه مستند هستند، فرهنگ‌، آئین و رسوم مردم بوسنی، اولین موضوعی است که در این مجموعه به آن پرداخته‌ایم.

قتل عام مسلمانان بوسنی

بخش دوم از این مجموعه مستند به مقاومت مردم این کشور اشاره دارد؛ بوسنی از این جهت که کشوری مسلمان است بعد از امضاء پیمان «صلح دیتون» ساختار آن را به‌صورتی ترتیب دادند که نظامی در آن به‌روی کار بیاید که سه رئیس جمهور کروات، صرب و مسلمان با دوره‌های تقریباً یک‌ساله بر کرسی دولت بنشینند. این موضوع موجب شده تا در روند توسعه کشور اختلال به‌وجود آید و نظام اقتصادی و سیاسی این کشور با رکود شدیدی مواجه شود، مردم کشور بوسنی برای برون‌رفت از این وضعیت، سیاست اقتصاد مقاومتی در پیش گرفته‌اند.

این موضوع موجب شد تا در ساختار حکومتی این کشور، اختلال ایجاد شده و عدم تصمیم‌گیری در نظام این کشور را شاهد باشیم؛ این مسئله، نظام اقتصادی و سیاسی بوسنی را با اختلال شدیدی روبه‌رو کرده و به همین دلیل مردم کشور بوسنی به خودشان آمده‌اند و یکی از راهکارهایی که برای ترمیم کشور خود استفاده کردند، سیاستی شبیه اقتصاد مقاومتی بود.

این مقاومت همچنان وجود دارد؟

مردم مسلمان بوسنی در قالب کارگاه‌های کوچک در حال تقویت اقتصاد کشور خود هستند؛ همچنین مردمی که بعد از جنگ 1990 با تصرف زمین‌های خود توسط دیگران روبه‌رو شده بودند و حقوق آنها از بین رفته بود، با گذشت 28 سال از آن واقعه همچنان در حال مبارزه برای احقاق حقوق و به دست آوردن دوباره زمین‌های خود هستند.

این روزها خبر برگزاری راهپیمایی صلح یا همان «مارش میرا» بازتاب خوبی در رسانه‌ها دارد. این راهپیمایی هم در مستند شما دیده شده است؟

همه‌ساله در سالگرد کشتار «سربرنیتسا» نخستین گروهی که به منطقه «نوزوک» می رسند، به‌همراه دیگر افراد، برای پاسداشت شهدا و یادآوری خیانت سازمان ملل در پناه دادن به مسلمانان و غیر قابل اعتماد بودن آن، راهپیمایی «مارش میرا» را برگزار می‌کنند و در طول سه روز 120 کیلومتر را به‌سمت منطقه «پاتوچاری» که محل اصلی کشتار مسلمانان توسط صرب‌ها بوده، حرکت می‌کنند. در نهایت در روز چهارم راهپیمایی مراسم بزرگداشت این شهدا در گلزار شهدای منطقه «پاتوچاری» برگزار می‌شود، همچنین در این مراسم، شهدایی که اخیراً در گورهای دسته‌جمعی پیدا شدند، تشییع و به خاک سپرده می‌شوند.

آخرین بخش مجموعه مستند «فرزندان غریب»، مراسم پیاده‌روی با عنوان «مارش میرا» به‌معنی مسیر صلح است؛ این مسیر در واقع مسیر برگشت افرادی است که از شهر «سربرنیتسا» به اولین منطقه مسلمان‌نشین بوسنی به‌نام «نوزوک» آمدند.

راهپیمایی صلح (مارش میرا)

«فرزندان غریب» قرار است از تلویزیون پخش شود؟

نمایش مستند «فرزندان غریب» در رسانه ملی نیازمند اصلاحیه‌های مجددی است و در حال حاضر، پخش این مجموعه مستند در تلویزیون در دست دوستان ما در روایت فتح است و آنها این هماهنگی را انجام می‌دهند.

همه می‌دانیم که ایران، حامی درجه یک بوسنی در مقابله با تمامیت‌خواهان بود. این حمایت و مقاومت در تاریخ و در ذهن مردم ما کمرنگ است.

ایران نقش مهمی در حمایت از مسلمانان بوسنی در جنگ با صرب‌ها داشت ولی این مسئله تا امروز در فضای رسانه‌ای کشور آن‌چنان که باید، مطرح نشده است و دلیل اصلی آن هم کم‌کاری و بی‌توجهی رسانه‌ها نسبت به این موضوع است.

متأسفانه تمامی مسئولیت صدور انقلاب و ارسال پیام انقلاب را بر گردن حکومت انداخته‌ایم؛ این موضوع موجب ایجاد رخوت در کشور شده و با توجه به این که دستگاه‌های ما سیاست‌زده هستند، ملاحظات آنها برای انجام کار بسیار بالا رفته است.

نه‌تنها در بوسنی بلکه در سایر کشورها لازم است تا گروه‌های خودجوش آستین‌های خود را بالا بزنند و پیام انقلاب اسلامی را در آن کشورها عرضه کنند. نبود ما در این گونه برنامه‌ها که حامی مظلومان جهان هستیم باعث شده افرادی که روزگاری کنار قاتلان مردم بوسنی قرار داشتند امروز به‌عنوان سخنران و با ظاهر دفاع از مردم بوسنی و هرزگوین در این مراسم حضور پیدا می‌کنند.

امروز وضعیت حضور صرب‌ها کنار مسلمانان چگونه است؟

در ظاهر، بوسنی سرزمینی است که در آن از جنگ خبری نیست اما این کشور واقعاً دارای شرایط بحرانی و جنگی است؛ در حال حاضر، وقتی می‌خواهیم در منطقه تحت تسلط صرب‌ها ازجمله «پاتوچاری» کاری را انجام بدهیم، هرلحظه ممکن است آسیبی از طرف صرب‌ها به ما وارد شود.

متأسفانه مسئولان ما تنها احساس می‌کنند اگر در منطقه‌ای صدای تیراندازی آمد، آن منطقه بحرانی است اما در واقع، شرایطی که ما در کشور بوسنی داشتیم کمتر از شرایط کشورهای عراق و سوریه برای تولید یک اثر نبود.

مستند دیگری در دست تولید و تهیه دارید؟

در حال حاضر، مجموعه مستند دیگری درمورد کشور نیجریه داریم که در مراحل پایانی تدوین قرار دارد؛ این مجموعه مستند در هفت قسمت ساخته شده که شامل ورود اسلام، حکومت اسلامی، جنبش اسلامی، بوکوحرام و نفوذ اسرائیل در کشور نیجریه است و به‌زودی نهایی می‌شود.

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید: