کارگاه تجربه های شخصی چگونگی ساخت مستند با حضور رخشان بنی اعتماد در جشنواره فیلم سلامت

به گزارش سایت خانه مستند و به نقل از خبرگزاری خبرآنلاین، کارگاه تجربه های شخصی چگونگی ساخت مستند با محوریت «آی آدم ها» با حضور رخشان بنی اعتماد و اجرای کیوان کثیریان منتقد سینما در دومین روز از جشنواره فیلم سلامت، در سالن شماره 4 پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

بنی اعتماد در ابتدای جلسه با اشاره به کارآمدی جشنواره فیلم سلامت در مقایسه با جشنواره های متعدد سینمایی در کشور، گفت: «دریغم می آید نگویم در ایران، جشنواره های بی اثر و بی خاصیتی برگزار می شود. اما در این میان خوشحالم جشنواره فیلم سلامت، اثربخش و مورد توجه متخصصان و افراد دغدغه مند و فعال در حوزه سلامت است.»

او افزود: «وقتی مستندهایم را که تعدادشان بیش از آثار داستانی است، مرور می کردم، 7 فیلم کاملا مرتبط با سلامت یافتم. این فیلم ها در سینمای اجتماعی، وجوه مختلف دغدغه های من را نمایش می دهند. التهاب یا آسیبی حتما در جامعه وجود دارد که حساسیت نگاه فیلمساز را برمی انگیزد. او باید همواره جامعه را رصد کند.»

این کارگردان سینما افزود: «وقتی بخش پیشگیری سازمان بهزیستی از من دعوت به همکاری درباره مساله اعتیاد کردند و نسبت به شیوع آن در آینده هشدار دادند، سعی کردم «زیرپوست شهر» را به عنوان فیلمی کاربردی با رویکرد آگاه سازی خانواده ها نسبت به شیوع اعتیاد در بین جامعه متوسط شهری بسازم و مشخصا بر این نکته تمرکز کردم که ابزار پیشگیری از شیوع اعتیاد چه چیزهایی است؟! زیرا فیلمساز می تواند از زوایای متعددی درباره یک موضوع فیلم بسازد.»

کارگردان «آی آدم ها» با اشاره به این که برخی ملاحظه کاری های سیاسی مانع از طرح مسائل اجتماعی و ایجاد گفتمان عمومی نسبت به آن می شود، بیان کرد: «متاسفانه اجازه پخش «زیرپوست شهر» را با همین محافظه کاری در تلویزیون ندادند. ابزار سینما که یکی از مهم ترین ابزار آگاهی بخشی است، با چنین معضلی رو به روست. از این رو فیلم های مستندی که دهه های قبل با زمینه های کارشناسانه ساختم قطعا پیشگویی نبودند، اما موضوعاتشان بعدها به معضلات اجتماعی تبدیل شدند.»

او در ادامه با اشاره به تجربه های تصویری اش از پروژه شهر سالم، گفت: «همیشه می گویم کاش توری با حضور نمایندگان مجلس و مسئولان برگزار شود تا بدانیم در جامعه چه می گذرد. فیلم هایم را گاهی بدون تدوین به نمایندگان مجلس می دادم تا ببینند. تصاویر طبقه ای که متاسفانه با دسته بندی لمپنیسم آن ها را می شناسیم. در حالی که فضایی آسیب زا به شکل گیری این گروه دامن می زند. این جمله ترجیع بند تمام فیلم هایم هست: «فیلم های اجتماعی را به چه کسانی نشان می دهیم؟»»

بنی اعتماد درباره ساخت مستند «زیر پوست شهر» و واکنش ها نسبت به آن عنوان کرد: «بعد از ساخت این فیلم با انجمن اولیا و مربیان مدارس صحبت و آن ها را نسبت به معضل اعتیاد آگاه کردم.»

او درباره تجربه ساخت فیلم «حیاط خلوت خانه خورشید» نیز بیان کرد: «این فیلم در خانه خورشید به عنوان مرکز کاهش آسیب های اعتیاد زنان که اکنون کاربری شان به توانمندسازی زنان تغییر کرده است، ساخته شد و دو وجه داشت. نخست آن که انگیزه و اهمیت فعالیت نهادهای مردمی را نشان می دهد. از طرفی اعتیاد زنان را به عنوان تابویی که قرار هست مسکوت بماند و در عین حال رشد یابنده و آسیب رسان است، مطرح می کند.»

این کارگردان درباره سبک فیلمسازی اش توضیح داد: «برای من صرفا ثبت یک موقعیت، مهم نیست. بلکه به دنبال اثربخشی و نتیجه ام. به نظرم موفقیت سینمایی یک فیلم بدون جریان سازی آن در یک موضوع، نقطه قوت کار فیلمساز محسوب نمی شود. زیرا سینما برای من یک ابزار است نه هدف.»

او درباره تجربه «کهریزک، چهار نگاه» نیز توضیح داد: «این فیلم همراه با پیروز کلانتری، بهمن کیارستمی، محسن امیریوسفی تجربه و قرار شد هریک از زاویه دید خود به موضوع نگاه کنیم. این که کهریزک خانه سالمندان مردمی است و باید برای بحران کهنسالی فکری بکنیم. خوشحالم که دکتر نوروزیان در سمیناری دانشگاهی اخیرا بحثی تخصصی مبنی بر این که بر مساله آلزایمر در ایران پژوهش کنند، راه انداخته اند. من این فیلم را برای خودم ساخته ام. از بچه هایم نیز خواسته ام اگر روزی نتوانستم امور زندگی ام را خود پیش ببرم، من را به این خانه ببرند. زیرا زندگی اجتماعی را دوست دارم و علیرغم مخالفت آن ها، معتقدم که نباید همیشه درباره خانه سالمندان به صورت دراماتیک صحبت کنیم. ما نمی توانیم و نباید انتظار داشته باشیم لزوما فرزندانمان در پیری از ما نگهداری کنند.»

یک توصیه به فیلمسازان جوان: فیلمساز باید ارتباطی زنده و پویا با مساله بیابد

کارگردان «دانش و مهر» درباره چگونگی ایده پردازی این اثر مستند، عنوان کرد: «سال 90 از سوی انجمن دانش و مهر که هدفش جلوگیری از ترک تحصیل بچه هاست، پیشنهاد ساخت فیلم داشتم. در نهایت یک فیلم کوتاه 5 دقیقه ای ساختیم که طرح آن در هفت ماه نوشته شد و خوشبختانه تاثیر مثبتی در کشورهای دیگر داشت. بعد از آن نیز گروهی مستقر در آمریکا پیشنهاد فیلمسازی درباره محک را ارائه کردند و مستندی 10 دقیقه ای نتیجه آن شد.»

او در ادامه درباره مستند «آی آدم ها» و نتایج ناشی از آن توضیح داد: «مریم مرعشی درباره زنجیره امید برایم توضیح داد و دیدم که پزشکان فوق تخصص فرانسه در ارتباط با این انجمن مرتبا به ایران سفر کرده و جراحی های فشرده ای را انجام می دهند. پزشکان ایرانی نیز در این جریان تخصص خود را ارتقا داده اند و این تعامل برای هر دو گروه پزشکان ایرانی و غیرایرانی نتیجه بخش است.»

بنی اعتماد همچنین خاطر نشان کرد: «برای خودم جالب بود که چرا درباره این زنجیره امید نمی دانم و تصمیم گرفتم از آن فیلمی بسازم و نتیجه آن هم تاسیس بیمارستان فوق تخصصی کودکان بود و دو هفته گذشته کلنگ بیمارستانی با 540 تخت خواب زده شد. من هر کاری که پیش از این در حرفه ام نکرده بودم، برای این فیلم انجام دادم و مایه گذاشتم. زنجیره امید به خوبی شناخته شد و «آی آدم ها» مبنای مذاکراتی در خارج از کشور شد.»

این کارگردان سینما با اشاره به یک تجربه مهم در مستندسازی خطاب به دانشجویان حاضر، گفت: «فیلم یک موجود زنده است. فیلمساز باید ارتباطی زنده و پویا با مساله پیدا کند. تا زمانی که فضای موضوع از آنِ فیلمساز نشده است، فیلم اثربخش نخواهد بود. چراکه هر فیلمی مهم است و هیچ توجیهی برای بی کیفیت بودن یک اثر نمی توان پیدا کرد.»

بنی اعتماد در بخش دوم نشست در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که برای دیده شدن آثارش از چه تکنیک هایی استفاده می کند، بیان کرد: «من از تکنیکی برای دیده شدن فیلم هایم استفاده نکردم. اما تا زمانی که نگاهم به یک موضوع نزدیک و تبدیل به دغدغه ام نشود، سراغش نمی روم. برای مثال رمز موفقیت فیلم محک را در خود محک دیدیم. سعی کردیم تصویر درستی از موسسه ارائه کنیم و اغراقی درباره هیچ بخشی صورت نگرفته است. این مجموعه، سیستم مدیریتی بی نظیری دارد. هنر ما در مستندسازی، درست انتخاب کردن به اصطلاح چنگک هاست. کار فیلمساز ارائه اطلاعات نیست. بلکه باید لایه های از موضوع را کشف کرده و به تصویر بکشد.»

او در پاسخ به این که چطور راهی برای نمایش فیلم ها باید یافت، توضیح داد: «بعد از سال ها کارگردانی اکنون باید بگویم که راه خاصی برای نمایش وجود ندارد جز پیگیری. ضمن این که در نمایش فیلم مستند، مخاطب شناسی اهمیت زیادی دارد.»

این فیلمساز در پاسخ به این نظر دکتر ارسیا تقوا متخصص روانشناسی درباره حس نشدن دوربین در «آی آدم ها» و تاثیرگذاری این مستند گفت: «تلاش کردم فیلم، رقت انگیز نشود و نمایش نازیبایی ها برای مخاطب، آزاردهنده جلوه نکند. از مدت ها قبل درباره زاویه دیده شدن بچه ها در فیلم با فیلمبرداران مشورت کردیم؛ بچه هایی که ساعت های طولانی به اتاق عمل می رفتند و درصد زنده ماندنشان کم بود و ما همراه با والدین شان پشت درها منتظر می ماندیم.»

او در پاسخ به این که علی رغم تلاشش برای مصون نگه داشته شدن فیلم از ابراز ترحم تماشاگر، خود چقدر متاثر از فضای سوژه هایش است، بیان کرد: «می گویند پزشکان، فیلمسازان و مددکاران باید یاد بگیرند چطور فاصله شان را با موضوع حفظ کنند. اما من هنوز این را یاد نگرفته ام. اگرچه سعی کرده ام خود را پشت دوربین کنترل کرده و در فضایی دیگر احساساتم را بروز دهم، بارها درگیر زندگی سوژه ها شده ام. اما نه در حدی که نتوانم فیلم بسازم و دوباره خود را ترمیم کرده ام. ضمن این که در مستند سازی باید مراقب بود این باور ایجاد نشود که دوربین، راهگشای حل مشکل موضوع است و از طرفی باید حفظ حریم کرد.»

برای اطلاع و استفاده از سایر مطالب ما، به کانال تلگرام خانه مستند بپیوندید: